Aylardır Türkiye gündemini meşgul eden seçimin tamamlanmasından sonra artık en çok merak edilen hususlardan biri iktisadın geleceği. Seçimden çabucak sonraki gün akaryakıta artırım yapılması, diğer birçok artırım haberinin de yolda olduğu duyumları bundan sonra nasıl bir ekonomik tabloyla karşılaşılacağı sorusunu da beraberinde getirdi.
Türk iktisadı açısından optimist olabilmenin mümkün olmadığını söyleyen Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV) İcra Yöneticisi İtimat Sak, VOA Türkçe’ye yaptığı açıklamada, siyasetteki “atomizasyon sürecinin” bu seçimde son derece belirginleştiğini savundu.
“Ekonomi programı değişmezse Türk iktisadının ‘Arjantinleşmesi’ süreci iki aya başlayabilir”
Türkiye’nin mevcut iktisat programını, ‘ekonomi siyaseti taklidi yapan bir düzenleme paketi’ olarak niteleyen İtimat Sak, “Şimdi ondan vaz mı geçeceğiz yoksa vazgeçmeyecek miyiz? Onun belirleneceği bir evredeyiz. Erdoğan’ın bu seçim muvaffakiyetinden sonra Türkiye iktisadının istikrar kazanması açısından daha evvel söylediklerinden vazgeçmesi gerekiyor. Şayet o denli yapmazsa o vakit Türk iktisadının bir nevi ‘Arjantinleşmesi’ sürecinin çok yakında, iki ay içinde başladığını göreceğiz. Daha önce Türk Lirası süratli bedel kaybına uğradı lakin biz son devirde hiç akımların durduğu, fon akımlarının durduğu bir devri önemli bir biçimde yaşamadık” diye konuştu.
“Türkiye’de makule dönüş bir zorunluluk” diyen İtimat Sak, “Türkiye’nin makul bir iktisat siyaseti çerçevesine gereksinimi var fakat o makule dönüş için gereken kredibilite, onu yönlendirmek için gereken kredibilite bizim yeni seçilmiş cumhurbaşkanımızda yok. Münasebetiyle o denli bir açmazımız var. Artık kim gelirse gelsin evvel, cumhurbaşkanına iki tane cümle söylemesi lazım. Onu söyleyebilecek tek kişi olduğunu da zannetmiyorum” sözlerini kullandı.
Peki cumhurbaşkanlığı koltuğunu koruyan Erdoğan nasıl bir yol izleyecek? Bu soruya Sak, “Herhalde Erdoğan da önümüzdeki seçimlere yani Mart 2024’te yapılacak belediye seçimlerine süratle artan, ikiye katlanan işsizlikle gitmek istemez diye düşünüyorum. Münasebetiyle makûs mümkünlük nedeniyle doğruyu tahminen bu defa seçme imkanı olur diye düşünüyorum” diye karşılık verdi.Dolar/TL kurunda yeni rekor
“Kuru burada tutmak giderek imkansız hale gelecek”
“ABD’de beşerler petrol fiyatlarını, pompa fiyatlarının nasıl hareket edeceğini, biz de burada dolar fiyatını merak ederiz. İstikrarsızlık ögesi olarak onu görürüz” diyen Sak, “Son periyottaki manasız siyasetlerin temelindeki ‘faizi düşüreceğiz, enflasyon düşecek’ diye gereksiz bir önermeyle, manasız bir önerme ile başladık bütün bu sürece. O da kurda çok süratli bir bedel kaybına yol açtı. Bunun üzerine o semptomu tedavi etmek için bir dizi daha bozucu önlemler alındı, özgürlüğü, özgürlükleri kısıtlayıcı bir dizi önlem alındı, artık münasebetiyle önümüzdeki süreçte kuru burada tutmak giderek daha güç alıyor. Hatta sıkıntı demeyeyim imkansız hale gelecek” ihtarında bulundu.
Güven Sak, direkt yabancı yatırımların Türkiye’yi artık tercih etmediğini de söyledi.
“Ekonomiyi yönetecek isim değil, Erdoğan’ın ne yapacağı önemli”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yeni kabinesinde eski iktisat bakanı Mehmet Şimşek’e ya maliye bakanı ya da iktisattan sorumlu cumhurbaşkanı yardımcısı olarak yer vermesine neredeyse kesin gözüyle bakıldığı tezlerine üzerine de Sak, “Bence değerli olan bu isimler değil, Erdoğan’ın ne yapacağı kıymetli, ne kadar karışacağı kıymetli. Zira sonuçta Türkiye’nin sistemi Amerika’daki üzere bir başkanlık sistemi değil. Türkiye’deki sistem daha çok ‘bütün kağıtları ben imzalayacağım’ düzenlemesi, Türkiye’deki cumhurbaşkanlığı başkanlık sistemi değil, bir sistem değil zira. Hasebiyle da cumhurbaşkanının her şeye karışma, başına estiği üzere davranabilme imkanı var. Sistemin içerisinde bir dengeleme, denetleme düzeneği yok onu denetim edebilecek, münasebetiyle sorun şu anda Erdoğan’ın ‘inanılırlığı’ negatifte olduğu için aslında gelecek olanın evvel Erdoğan’ın ağzından ya da onu bir formda bir kenara sıkıştırdığına dair bize bir şey söylemesi lazım, karışmayacağına dair bir şey söylemesi lazım. O da güç gözüküyor” değerlendirmesinde bulundu.
Maliyeti açısından bakıldığında bu son seçimin Erdoğan’ın muvaffakiyet kazandığı en kıymetli seçim olduğu görüşünü lisana getiren Sak, “Dolayısıyla artık o maliyeti de kendisinin katlanması gerekecek. O maliyeti bir halde taşıyabilmek için de bütçeden başlayıp bir dizi düzenlemenin yapılması, önlemin alınması gerekiyor önümüzdeki devirde, kurdaki gelişme de yani Türk Lirası’nın daha fazla bedel kaybetmesi de ona yardımcı olmayacak“ dedi.
“‘Faiz sebep enflasyon netice’den bir an önce vazgeçmeli“
Türk iktisadının aslında büyük bir sorunu olmadığın söyleyen İnanç Sak, “Bence 2001 krizi ile karşılaştırdığımızda aslında o krize nazaran daha uygun durumdayız. Bankacılık sistemimiz sağlam, o gün değildi. Şirketlerimiz sağlam, o gün değildi. Bütçeye baktığımızda evet artık üzerine bir yük geliyor bütçenin aslında ancak hafifletici bir tesir var. Ulusal gelir içerisinde borç stokunun hissesi sadece yüzde 27. Yüzde 42’lere kadar çıkabileceğimiz düşünülürse önümüzde fiskal açıdan bakıldığında, mali siyasetler açısından bakıldığında bir hareket alanı var aslında. Bununla hem memurlara verilecek son artırımların finansmanını hem sarsıntıyla ilgili finansmanı gerçekleştirebilmek mümkün” diyerek optimist bir tablo çizdi.
Erdoğan’ın “faiz sebep enflasyon netice”den bir an önce vazgeçmesi halinde Mart 2024’teki lokal seçimlere büyümekte olan tempolu ve istikrarlı bir iktisatla gidebileceğini kaydeden İnanç Sak, bu hususta ısrarcı olması halindeyse işsizliğin yüzde 40’lara gerçek yükseldiği, iktisadın hızla yavaşladığı, ithal hammadde getirilemediği için fabrikaların kapanmak zorunda kaldığı bir Türkiye ile baş başa kalınacağını kaydetti.
Türk halkının idarenin iktisat siyasetlerine güvenmediği için Amerikan dolarında durmayı tercih ettiğini söyleyen Sak, “En çok 100 dolar bulunduran ülkelerden biri de biziz. Fakat tıpkı vakitte da hala bankacılık sistemine güveniyorlar, hala bankalarda paraları tutuyor, bu yeterli bir şey” dedi.
VoA
