Mahfi Eğilmez yazdığı yazısında doların neden tüm dünyada kıymet kazandığını yazarken, Türkiye’nin de kaçırdığı fırsatların neler olduğunu açıkladı.
Türkiye’de dolar son günlerde rekor üstüne rekor kırarken, her gün yeni bir tarihi tepe oluşuyor. Yeni haftaya da yeni rekorlarla başlayan dolar haftanın son süreç gününde Türk Lirası karşısındaki yükselişini sürdürüyor.
Haftanın son iş gününe 27,63 TL ile tüm vakitlerin rekorunu kıran doların ilerleyişi durdurulamazken, ünlü ekonomist Mahfi Eğilmez doların tüm dünyada neden yükseldiğini açıkladı.
Eğilmez, kendi sitesinde kaleme aldığı ‘Dolar niye kıymet kazanıyor?’ makalesinde global gelişmelere dair bilgiler verirken, Türkiye’de doların neden yükseldiğini belirtti. Ünlü ekonomist yazının son kısmında ise Türkiye’nin pek çok fırsatı nasıl teptiğini yazdı.
İşte Mahfi Eğilmez’in o yazısı;
Son periyotta Dolar, bütün paralara karşı paha kazanıyor. Bunu iki göstergeye bakarak görebiliyoruz. ABD’nin en fazla ticaret yaptığı altı ülke para ünitesine (İngiliz sterlini, Avro, Japon yeni, Kanada doları, İsveç Kronu ve İsviçre frangı) karşı oluşturulan endeks (Dolar Endeksi – DXY) son aylarda hayli yüksek seyrediyor.
Bu endeksin 100 olması, başlangıç yılına nazaran bir şeyin değişmediğini, 100’ün altında olması Doların bu paralara karşı kıymet kaybettiğini, 100’ün üstünde olması da paha kazandığını gösteriyor.
DXY Endeksi Ağustos ayında 100 idi bugün 106’nın üzerinde bulunuyor. Doların ikinci büyük rezerv para ünitesi olan Euro ile bağlantısına bakacak olursak Euro Dolar paritesi de son bir ayda 1,07’den 1,05’e gerilemiş görünüyor.
ABD’nin kendine nazaran zahmetleri var. Buna karşılık Haziran ayında borç tavanı sıkıntısının aşılması ertesinde beklentiler açısından önemli bir toparlanma yaşandı. Fed’in faizini (yüzde 5,5) enflasyon oranının (yüzde 3,7) üzerinde tutması iktisada karşı inanç artışı yarattı.
ABD’nin büyüme oranı yüzde 2,4. Bu oran bizim için düşük görünmekle birlikte ABD büyüklüğünde bir iktisat için hele de bu türlü düşünceli bir periyotta hayli âlâ bir büyüme oranı. Bununla birlikte bu oranın düşeceğini bekleyenlerin sayısı az değil. Öte yandan ABD işsizlik oranında yüzde 3,8 ile gelişmiş ülkeler ortasında en âlâ durumda olan iktisat.
ABD iktisadının toparlanmasının en değerli nedenlerinden birisi de Fed’in izlediği şeffaf ve dengeli para siyaseti. Bu yaklaşım meçhullüğü ortadan kaldırıyor ve inanç ortamını geliştiriyor. Fed’in faiz artırımları Devlet Tahvili faizlerinin de artmasına yol açtı. 10 yıl vadeli tahvilin faizi yüzde 4,7. Faizlerin yükselmesi, yurt dışında risk alıp da kâfi getiri elde ettiğini düşünen fonların ABD’ye dönmesine yol açıyor.
Bu dönüşler, içeride enflasyonist baskı yaratmakla birlikte bir yandan da ABD Hazinesi için borçlanma kaynağı haline geliyor.
Dolar, bütün paralar karşısında olduğu üzere TL karşısında da bedel kazanıyor. Her ne kadar TL’nin sadece dolara değil yabancı paralara karşı genel kıymet kaybı içerideki yüksek enflasyonun tesirini taşıyor olsa da dolara karşı paha kaybı hepsinden yüksek görünüyor.
Eylül başında 1 Dolar 26,5 TL idi, bugün 1 Dolar 27,6 TL. Sırf bir ay içinde TL, Dolara karşı yüzde 4 dolayında bedel kaybına uğramış görünüyor. Şayet TL, döviz satışlarıyla desteklenmemiş olsaydı muhtemelen bu kayıp daha büyük olacaktı.
Doların paha kazanması bizim üzere üretimde yüksek ithal girdi kullanan ve enflasyon sıkıntısını da yenememiş ülkeler için sorun oluşturuyor. İthal girdilerin kıymetlenmesi maliyetlerin o da fiyatların artmasına ve enflasyonun yükselmesine yol açıyor.
Buna karşılık bunu dengeleyecek bir gelişme petrolde yaşanıyor. Bir ay evvel varili 95 dolar olan Brent petrolün fiyatı bugün 84 dolar dolayında bulunuyor. Petrol fiyatının gerilemesi birçok alanda fiyatların düşmesine, en azından fiyat artışlarının durmasına yol açıyor.
Benzinde son günlerde arka arda yaşanan indirimlerin nedeni de petrol fiyatının düşmesi. Petrol fiyatlarının düşmesinin nedeni gelişmiş ekonomilerde büyüme performansının düşeceğine ait beklentiler. Bu beklentiler talebin düşmesine o da fiyatların düşmesine neden oluyor.
Küresel kriz ortaya çıkalı 15 yıl oldu. Ortada Brexit, pandemi, Rusya – Ukrayna Savaşı üzere başlı başına problemler yaratan gelişmeler de yaşandı. Ve global sistem bir türlü tam olarak toparlanamadı. İnişler, çıkışlar yaşayarak sistem sürükleniyor.
Türkiye, yakaladığı pek çok fırsatı kısa periyodik siyasal çıkarlar uğruna heba ettiği için, bu sürüklenmeden etkilenen ülkelerden birisi olmaya devam ediyor.
