Hindistan’da yapılan G20 Zirvesi’nin en büyük sürprizi Hindistan-Ortadoğu-Avrupa Ekonomik Koridoru (IMEC) oldu. Tepede Hindistan, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, İtalya, Fransa, Almanya, ABD ve AB projeye yönelik mutabakat zaptını imzaladı.
Hindistan’ın Mumbai kentinden başlayacak koridor, Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan ve Ürdün üzerinden İsrail’in Hayfa Limanı’na ulaşacak, daha sonra Güney Kıbrıs üzerinden Yunanistan’ın Pire Limanı’nda Avrupa kıtasına ayak basacak ve Doğu Avrupa’yı geçerek Almanya’nın Hamburg Limanı’na ulaşacak.
Tarihi Baharat Yolu’nun modernize edilmiş versiyonu olan koridorun, Çin’in 2013 yılından beri üzerinde çalıştığı tarihi İpek Yolu’nun yine canlandırılması olarak tanımlanabilecek Jenerasyon ve Yol projesine alternatif olduğu düşünülüyor.
ERDOĞAN TÜRKİYE’SİZ BİR KORİDOR OLMAZ DEMİŞTİ
Hindistan-Ortadoğu-Avrupa Ekonomik Koridoru’ndan en çok rahatsız olan ülkelerin başında Türkiye geliyor. Ankara bu mevzudaki rahatsızlığını Cumhurbaşkanı düzeyinde ortaya koydu. Mutabakat zaptının imzalandığı Hindistan’dan dönüşünde gazetecilerin sorularını yanıtlayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Türkiyesiz bir koridor olmaz. Türkiye, kıymetli bir üretim ve ticaret üssü. Doğudan batıya trafik için en uygun sınır Türkiye üzerinden geçmek durumunda” dedi.
Erdoğan, Irak, Katar, Abu Dabi ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya gidecek “Kalkınma Yolu” hakkında Birleşik Arap Emirlikleri başkanı Muhammed Bin Zayed’le fikirbirliği sağladıklarını söyleyerek Türkiye’nin IMEC’in mutabakat zaptına imza atan ülkelerden biriyle bu projeye alternatif bir sınır üzerine çalışmalar sürdürdüğünü vurguladı.
“TÜRKİYE’NİN DAHİL OLMADIĞI GÜÇ VE ULAŞTIRMA KORİDORLARININ AKTİF OLMASI MÜMKÜN DEĞİLDİR”
Türkiye’nin yansısı Erdoğan’la hudutlu kalmadı. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da üst üste iki gün yaptığı açıklamalarla Türkiye’nin içinde yer almadığı bu projenin ‘sürdürülemez’ olduğunu söyledi.
İngiltere Dışişleri Bakanı James Cleverly ile dün yaptığı görüşmeden sonra “Projeye baktığımız vakit rasyonalite ve verimlilik konusunda uzmanların kuşkuları var” diyen Fidan, bugün de Dünya İş Kurulu Kurultayı’nda yaptığı konuşmada “Bildiğiniz üzere G20 Tepesi, milletlerarası ulaştırma koridorları bakımından da kimi yeni fikirlere sahne oldu. Biz, üç kıtanın buluştuğu bir noktada, işbirliğini teşvik eden her plana açık olduk. Lakin şu bilinmelidir ki bölgemizde Türkiye’nin dahil olmadığı güç ve ulaştırma koridorlarının faal ve sürdürülebilir olması mümkün değildir” tabirlerini kullandı.
Dışişleri Bakanı da tıpkı Cumhurbaşkanı Erdoğan üzere Irak-BAE-Katar-Türkiye ortasında planlanan Kalkınma Yolu’nun Ortadoğu’da refah ve istikrar için gerekli olduğunun altını çizdi.
“PROJE FİZİBIL DEĞİL, ÜSTELİK AVRUPA’DA KARAYA ÇIKTIĞI PİRE LİMANI ÇİNLİLER’İN”
Türkiye’deki genel yaklaşım da Hindistan’ı Ortadoğu üzerinden Avrupa’ya bağlayacak bu koridorun fizibıl ve gerçekçi olmadığı istikametinde.
İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim üyesi Ragıp Kutay Karaca, deniz yolu, tren yolu, karayolu indi bindili bu projenin uygulanabilir olmadığını söylerken Pire Limanı’nın durumuna işaret ediyor.
VOA Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Profesör Karaca, “Bu yolun hayata geçmesinin mümkün olmadığını düşünenlerdenim. Birincisi; bu yol Avrupa’ya nereden çıkıyor? Yunanistan’ın Pire Limanı’ndan. Liman kimin? 2013 yılından beri -benim karşı çıktığım- Jenerasyon ve Yol projesi üzerinde çalışan Çinliler’in. Bu nasıl mümkün olacak? İkincisi; Hindistan Avrupa için Çin’e alternatif bir üretim üssü olacaksa Süveyş Kanalı üzere inançlı bir yol var. Dünya ticaretinin yüzde 80’i dünya petrolünün yüzde 90’ı denizden dönüyor. Bu varken milyonlarca dolarlık yeni yatırım nasıl ve neden fizibıl olabilir?” dedi.
“TÜRKİYE-HİNDİSTAN ALAKALARI MAALESEF PAKİSTAN’LA BAĞLARIMIZA ENDEKSLİ”
Profesör Karaca, Türkiye’nin bu projenin dışında kalmasında coğrafik nedenler kadar siyasi nedenlerin rol oynamış olabileceğini düşünüyor.
“Birincisi; bu koridorun Türkiye’den geçmesi için Suriye ya da Irak’tan geçmesi gerekecekti. O iki ülkede de istikrarsızlık kelam konusu. Üstelik oradan geçse İsrail bu projenin içinde olamayacak. İkincisi; Türkiye-Hindistan ilgileri maalesef Pakistan’la bağlantılarımıza endeksli. Bunun değişmesi lazım, Hindistan’ı görmezden gelemeyiz. Mevzubahis Uygur Türkler’i olunca kırılma sağlanabiliyor. Ancak Filistin ya da Keşmir problemlerinde hiç beyazlamayacak bir kırmızı çizgi mevcut. Dış siyaset pragmatist olmayı da gerektirir. Türkiye, tam da bu nedenle yeni bir dış siyaset stratejisi hazırlamalı. Doğu Akdeniz’de yaşanan tansiyon de tesirli olmuş mudur? Tahminen biraz.”
“TÜRKİYE GÜZERGAHTA OLMADIĞI İÇİN PROJEDE YER ALMIYOR”
Enerji uzmanı Aydın Sezer de Türkiye’ye Hindistan Ortadoğu İktisat Koridoru’nda yer verilmemesini şaşırtan bulmuyor.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Sezer, “Projenin tahminen de tek olumlu noktası Türkiye’ye uğramıyor olması. Zira o durumda Irak ve Suriye’den de geçmesi gerekecekti. Öncelikle o ülkelerin istikrara kavuşması lazım. O vakit da ucu açık bir proje olur. Ankara olaya siyasi yaklaşarak itiraz ediyor. Lakin neden Türkiye’nin yer almadığı belirli. O güzergahta değil” dedi.
“OLGUNLAŞMIŞ DEĞİL ZORLAMA BİR PROJE”
Aydın Sezer, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri ortasındaki rekabet ile İbrahim mutabakatlarına karşın Körfez’deki Arap ülkeleriyle İsrail ortasında oluşabilecek meselelerin da proje üzerinde risk yaratabileceği kanaatinde.
Sezer, “Suudi Arabistan ve BAE ortasındaki iktisadi manadaki restleşme artıyor. Suudi Arabistan da tıpkı BAE üzere güce dayalı ulusal gelirini farklı dallara, hizmet dalına kaydırmak istiyor. Riyad, Ortadoğu ve Körfez’deki ana temsilciliklerini Suudi Arabistan’a taşımayan şirketlere yaptırım uygulayacak. Burada da maksadın Riyad olduğu aşikar. İki ülke ortasındaki rekabet büyüyecek. 3 yıl evvel İbrahim mutabakatları imzalandı. Ekim ayında İsrail Dışişleri Bakanı Abu Dabi’ye gidecek. Son olarak Suudi Arabistan ile İsrail ortasında yakınlaşma meydana geldi. Batı perspektifli analistlerin abarttığı kadar olmasa da kıymetli mevzular. Ancak ne kadar devam edecek onu göreceğiz. Çin’in arabuluculuğuyla Körfez ülkeleri İran’la da barışıyor. Suudi Arabistan Şanghay İşbirliği Örgütü’ne girmek için başvurdu. Süveyş üzere bir opsiyon varken ben zorlama bir proje olarak görüyorum. Şimdi olgunlaşmış değil” değerlendirmesinde bulundu.
Hilmi Hacaloğlu/VOA Türkçe
