Mart 2022-Temmuz 2023 ortasında KKM’nin toplam masrafı 152 milyar lirayı aştı.
Aylık ortalama kur ile masraf 7,9 milyar dolar ediyor. Bunun Ağustos kuru itibariyle karşılığı ise 213 milyarı aşıyor. Bununla 75 metrekare büyüklüğünde 124 bin konut satın alınabilirdi.
Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) hesaplarındaki paranın toplamı her hafta giderek büyüyor. 18 Ağustos 2023 itibariyle KKM hesaplarındaki para 3,4 trilyon lirayı aştı. Bunun dolar karşılığı ise 126,4 milyar Amerikan doları oldu.
Hükümet ise KKM’den geri adım attı. Merkez Bankası, KKM’ye dönüşüm amacı uygulamasına son verildiğini açıkladı. Hedef TL bazında faizi özendirmek. KKM uygulaması ise devam ediyor.
Seçimlerden sonra dolar kurunun artmasıyla birlikte KKM’nin maliyeti güzelce büyüyor. Mart 2022-Temmuz 2023 ortasında KKM’nin toplam masrafı 152 milyar lirayı aştı. Her ayın ortalama kuru ile KKM sarfiyatının toplamı 7,9 milyar dolar ediyor. Bu masrafın Ağustos kuru itibariyle karşılığı ise 213 milyarı TL’yi aşıyor.
Bu para ile 75 metrekare büyüklüğünde 124 bin konut satın alınabilirdi. Tıpkı para ile 1 milyon 567 bin bireye 12 ay boyunca taban fiyat ödenebilirdi.
Uzmanlar Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın “diğer” kalemindeki sarfiyatın de bu ziyana eklenmesi gerektiğini savunuyor. Bu durumda KKM sarfiyatı çok daha yüksek oluyor.
Peki, KKM hesaplarında ne kadar para var? KKM’nin büyüklüğü hangi düzeyde? KKM’nin toplam maliyeti ne kadar oldu? KKM masrafı ile kaç konut yapılabilirdi?
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) datalarına nazaran 18 Ağustos 2023 itibariyle
KKM’deki para ölçüsü 3 trilyon 408 milyar lira. Bunun dolar karşılığı ise 126,4 milyar.
18 Şubat 2022-18 Ağustos 2023 ortasında 2023 yılı başındaki hafif düşüş dışında KKM büyüklüğü tertipli halde arttı. 18 Şubat 2022’de bu ölçü 469 milyar lira idi. Katlanarak büyüyen KKM 18 Ağustos’ta 3,4 trilyonu aştı.
Dolar bazında KKM büyüklüğü ise birebir devirde 34,6 milyar dolardan 126,4 milyar dolara kadar çıktı.
Hazine ve Maliye Bakanlığı sitesindeki bütçe masraflarına nazaran, Mart 2022-Temmuz 2023 ortasında “Mevduat ve Katılma Hesaplarının Kur Artışlarına Karşı Korunmasına Ait Giderler”in toplam 152 milyar TL oldu. Bunun yalnızca 55 milyarlık kısmı haziran ve temmuz aylarında gerçekleşti.
Öte yandan bu masraf; enflasyon yahut dolar kurundaki değişimi içermiyor. Örneğin Temmuz 2022’de aylık masraf 23,4 milyar lira olmuştu. Temmuz 2023’te yıllık enflasyon yüzde 48 oldu. Yeniden bir sene evvel dolar kuru 17,42 TL iken Temmuz 2023’te 26,47’ye kadar çıktı. Toplam masraf hesaplanırken bunların da dikkate alınması gerekiyor.
TCMB’nin aylık kur ortalaması üzerinden her ayki KKM sarfiyatı hesaplandığında bu 17 aydaki maliyet 7,89 milyar dolar oluyor. Bunun Ağustos ayı kuru üzerinden karşılığı ise 213,2 milyar TL ediyor.
KKM’nin Türk iktisadına maliyeti ise başka bir tartışma konusu. TCMB Eski Başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara KKM maliyetinin daha yüksek olduğunu savunuyor. Kara, Merkez Bankası’nın “diğer” kalemindeki sarfiyatın bu ziyana eklenmesi gerektiğini belirtiyor: “2022’de KKM’nin Hazineye maliyeti 92,5 milyar TL olmuştu. TCMB’ye maliyetini bilmiyorduk, bugünkü Yıllık Rapor ipucu veriyor. TCMB’nin kar/zarar tablosundaki “diğer” kalemi 89 milyar TL’ye işaret ediyor. Yani 2022’de KKM’nin kamuya toplam maliyeti kabaca 181,5 milyar TL olmuş.”
Dolar kurunu 20 lira düzeyinin altında tutmak için büyük bir uğraş veren TCMB’nin net rezervi eksiye düştü. Ayrıyeten döviz ödemeleri hem kamuyu hem de özel bölümü etkiledi.
KKM’den sonra Dolar kuru nasıl değişti?
TCMB bilgilerine nazaran Dolar kuru 21 Aralık 2021’de 17,15 lira ile tepeyi görmüştü. Anadolu Ajansına nazaran Dolar kuru 18,4 liraya kadar yükselmişti.
KKM’nin ilanından çabucak sonra düşüşe geçen dolar kuru 28 Aralık 2021’de 11,41 liraya kadar geriledi. 25 Ağustos 2023’te ise dolar kuru 26,4 TL. KKM uygulaması sonrası en düşük seviyeyi gören kur yüzde 130 artış gösterdi.
Merkez Bankası’nın açıkladığı Konut Fiyat Endeksi datalarına nazaran Haziran 2023’te Türkiye genelinde bir konutun metrekare ünite fiyatı 24 bin 599 TL oldu. Bu durumda 95 metrekare konutun fiyatı 2 milyon 337 bin TL yapıyor. 75 metrekare konutun fiyatı ise 1 milyon 845 bin lira.
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi işbirliğinde Sahibinden.com ilan bilgilerine dayanarak oluşturulan Sahibindex’e nazaran ise Temmuz ayında bir konutun metrekare fiyatı 22 bin 866 TL oldu. Buna nazaran 95 metrekare bir meskenin fiyatı 2 milyon 172 bin lira olurken 75 metrekare konutun fiyatı ise 1 milyon 715 bin lira oldu.
124 bin konut satın alınabilirdi
Enflasyon ve dolar kuru artışının dikkate alınmadığı KKM sarfiyatı 152 milyar liraydı. Bu durumda TCBM ünite fiyatına 65 bin 44 adet 95 metrekare yahut 82 bin 390 adet 75 metrekare konut alınabilirdi. Sahibindex’a nazaran ise 69 bin 973 büyük yahut 88 bin 632 küçük konut alınabilirdi.
Eğer KKM sarfiyatı şimdiki kurla hesaplanıp 213 milyar temel alınsaydı bu parayla alınabilecek konut sayısı çok daha yüksek olacaktı. TCMB fiyatlarıyla 91 bin 148 adet 95 metrekare yahut 115 bin 454 adet 75 metrekare konut satın alınabilirdi.
Sahibindex fiyatlarına nazaran ise satın alınabilecek konut sayısı 98 bin 54 adet 95 metrekare yahut 124 bin 202 adet 75 metrekare olacaktı.
1,6 milyon bireye 1 sene boyunca taban fiyat ödenebilirdi
KKM’ye giden 152 milyar lira 13,3 milyon taban ücretlinin bir aylık maaşına karşılık geliyor. Yani bu para ile 1 milyon 111 bin bireye bir sene boyunca her ay 11 bin 402 lira taban fiyat ödenebilirdi.
KKM sarfiyatı 213 milyar lira temel alınırsa bunun karşılığı 18,7 milyon minimum ücretlinin bir aylık maaşı demek. Bu da 1 milyon 567 bin bireye bir yıl boyunca minimum fiyat ödenebileceği manasına geliyor.
euronews.com
