İhracatta yılın birinci yarısı yüzde 1,8’lk kayıpla kapatılırken, 27 alt dalın 15’nde düşüş var. Azalan talep, baskılanan kur, hammadde fiyatlarındaki düşüş ihracattaki gerilemeyi desteklerken, ihracatçılar kayıplarını ikinci yarıda telafi etmek istiyor. Fakat personellik maliyetlerindeki artış, sakinlik, kurdaki belirsizlik, yanı sıra içerde soğutulan iktisat ikinci yarıyı da riske atıyor.
Yılın birinci 6 ayı geride kalırken, Türkiye ihracatı ocak-haziran devrini yüzde 1,8 düşerek 123,3 milyar dolar ile kapadı. Bu devirde 27 alt kesimin 15’inde ihracat geçen yılın birinci 6 ayına nazaran gerilerken, en büyük düşüş yüzde 39,2 ile çelik kesiminde yaşandı. En yüksek ihracat artışı ise yüzde 21,6 ile savunma ve havacılık sanayiinde gerçekleşti. Başta AB olmak üzere kıymetli ihracat pazarlarında yaşanan sakinlik, döviz kurunun baskılanması nedeniyle rekabetçi fiyat verememe yanı sıra birtakım dallarda hammadde fiyatlarında gerileme ihracatın bedel kaybında tesirli olurken, yılın ikinci yarısında kayıpları telafi etmek isteyen kesimleri ikinci yarıda şiddetli bir imtihan bekliyor. Çünkü ihracat pazarlarındaki düşük talebin ikinci yarı yılda da devam etmesi beklenirken, kur belirsizliğinin sürmesi, taban fiyata orta artırım ile personellik maliyetlerinin artması, iç piyasada ekonomiyi soğutma adımlarının peş peşe gelmesi ihracatçılar için ikinci yarıyı kritik hale getirdi.
OTOMOTİV
Otomotivciler Avrupa’daki sakinlikten endişeli
Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği (OİB) Lideri Baran Çelik: “Yılın birinci yarısı otomotiv ihracatımız açısından epey başarılı geçti. Ocak-haziran devrinde otomotiv ihracatımız geçen yılın tıpkı periyoduna kıyasla yüzde 14 artarak 17,3 milyar dolar olarak gerçekleşti. Haziran ayında bayram tatiline karşın 3 milyar dolar ihracat geçekleştirdik. Böylelikle bu yıl aylık bazda üçüncü defa 3 milyar doların üzerinde ihracata imza atmış olduk. Bu yıl ihracat liderliğini -geçen yılki ortadan sonra- tekrar geri almayı hedefliyoruz. İhracatçı bölümlerimiz ortasındaki bu müspet rekabetin ülkemiz ihracatını daha da üste taşıyacağına inanarak, 34 milyar dolarlık ihracat gayemiz için kararlılıkla çalışıyoruz.
Bugün itibariyle amaçlarımızın de üzerinde aylık ortalamaya ulaştık. Yılın ikinci yarısında çip krizinin tesirinin daha da azalması ile 34 milyar doları da aşabileceğimizi düşünüyoruz. Tekrar geçen yıl yaşadığımız euro-dolar paritesinin olumsuz tesirini bu yıl yaşamıyoruz. Öte yandan hala sürmekte olan Rusya-Ukrayna Savaşı, ihracatımız için risk faktörü olmayı sürdürüyor. Ayrıyeten bu yıl dünyada 2,8’lik bir büyüme öngörülüyor lakin Euro Bölgesinde bu oran 0,8 seviyesinde. Bu oran da bizim için bir risk ögesi oluşturuyor. Avrupa’da yaşanacak sakinlik sürecinden ihracatımız olumsuz etkilenebilir.”
KİMYA
Sektör, kayıpları ikinci yarıda telafi etmeye çalışacak
İstanbul Kimyevi Unsurlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) Lideri Adil Pelister: “Kimya kesimimizin birinci altı aylık devirde ihracatı 14,6 milyar dolar olarak gerçekleşti. Geçen yıl birebir periyoda nazaran yüzde 13,5 gerileme yaşandı. Bu gelişmelerle birlikte ülkemizdeki seçim atmosferi münasebetiyle birinci yarıda ekonomik aktivitelerde belirsizlik hakimdi. Seçim sonrası yeni devir itibariyle Sayın Hazine ve Maliye Bakanımız Mehmet Şimşek’in belirttiği üzere, milletlerarası norm ve kurallar dahilinde rasyonel bir iktisat siyasetinin izlenecek olması bizi umutlandırdı.
Geçen yıla nazaran ihracatımızda gerileme yaşadık lakin bunu yılın ikinci yarısı telafi etmeye çalışacağız. Finansal ve ekonomik düzenlemelerin en kısa vakitte gerçekleştirilmesini, yatırım ortamının güzelleştirilmesini ve kolay, uygun ve uzun vadeli finansmana erişim imkanı sağlanmasını bekliyoruz. Yeni iktisat idaremizin belirleyeceği siyasetler doğrultusunda yeni yatırımların da artacağını öngörüyoruz. Bölüm olarak üretimde hammadde bakımından dışa bağımlı durumdayız. İhracatçıların yurt dışından getirdiği ihracat bedellerinin yüzde 40’ının bozdurulması mecburiliği var. Bu durum yüzde 70 ve kimi alt kesimlerinde yüzde 90’a varan yurt dışı bağımlılığı olan bölümümüz için zahmete sebep oluyor.”
DEMİR/DEMİR DIŞI METALLER
Yılın birinci yarısında, bölümün kaybı yüzde 18 oldu
İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Lideri Çetin Tecdelioğlu: “Sektör olarak yılın birinci yarısını yüzde 18’e yakın bir küçülme ile kapattık. Şubat ayında yaşanan asrın felaketi niteliğindeki sarsıntının büyük tesirini yaşadık. Ayrıyeten AB’de ve dünyadaki resesyonun tesirlerini de burada canlı olarak daima bir arada yaşadık. En çok düşüşü yaşadığımız ülkelerden biri ABD’de yüzde 29 üzere bir küçülme kelam konusu. Hala finansmana erişim konusu en değerli ve birinci unsur olarak gündemimizde. Zira firmalarımız öz kaynaklarıyla işletmelerini büyütemiyor ve bu durumda hasebiyle dış kaynak kullanmak zorundalar.
Enflasyonun yaratmış olduğu paha yani maliyetlere olumsuz tesiri de sürüyor. Birinci 6 aydaki döviz kurlarının düşük ve enflasyona paralel gitmemesi de ihracatı olumsuz istikamette etkiledi. Şu anki kurun düzeyi aslında enflasyona tekrar çok paralel bir çizgide değil fakat en azından bir nefes aldırdı. Bundan sonraki süreçte beklentilerimiz enflasyona paralel bir döviz kurunun seyretmesi, faizlerde gerileme, finansmana erişimde kolaylık halinde. Bunların gerçekleşmesiyle biz ihracatlarımızı tekrardan eski düzeylere çıkarmak ve hatta onların üzerine de çıkarmak için uğraş sarf edeceğiz.”
HAZIR GİYİM
Sektör fiyat tutturamıyor, yüzde 6-7 düşüş bekleniyor
Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği (TGSD) Lideri Ramazan Kaya: “Türkiye iktisadının lokomotif 3 kesiminden biri olan ve en az cari açık veren hazır giysi kesimi, geçen sene 21,2 milyar dolar ihracat gerçekleştirmişti. Fakat bu yıla berbat başladık. Hem AB üzere ana pazarlarımızda yaşanan gelişmeler hem de tüm dünyada yaşanan enflasyonist baskının yanı sıra Türkiye özelinde yüksek maliyet ile kur-enflasyon ortasındaki dengesizlik, kesimi negatif etkiledi.
Yılın birinci yarısında ihracat geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 7,2 gerileyerek 10,8 milyar dolardan 10 milyar dolara düştü. Talepsizliğin en az 1 yıl daha sürmesini bekliyoruz. Bölüm şu an karsızlık içinde. Bunun sebeplerinden biri de enflasyon ile kurun istikrarlı gitmemesi oldu. Kur enflasyona nazaran daima daha az arttı. Euro’nun en az 32-33 TL olması lazım rakiplerimiz ile rekabet edebilmemiz için. İhracatta yaşanan kaybın temmuz-ağustosta daha da artmasından telaş ediyoruz. Artacak da… Yılı yüzde 6-7 düşüş ve 19-20 milyar dolar ihracat ile kapatacağımızı kestirim ediyoruz.”
TEKSTİL
İhracatta rekabet için kurların artması gerekli
İstanbul Dokumacılık ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Lideri Ahmet Öksüz: “Sektör son yılların en makûs periyotlarından birini geçiriyor. Bunda sarsıntının de kesinlikle tesiri var. Kapasite kullanım oranları yüzde 70’in altına kadar inmişti kesimde, şu anda da yüzde 70 civarında. Bir sakinlik kelam konusu piyasada. İthalat ise geçen yıldan bu yana sürat kesmedi. Birinci defa cari açık verdik. Geçen sene 2 milyar dolar açık verdik. Bunun da çok olumsuz tesiri var. İçerde kapasiteler boş dururken ithalat sürat kesmedi. Bunların hepsinin birleşeni olarak istihdam çıkışları da yaşandı.
Sıkıntı var. AB’de daralma var. En büyük pazarımızda dokuma ithalatı yüzde 20 düştü. Güç fiyatları ve enflasyon alım gücünü düşürdü. Tekrar toparlanacaktır diye düşünüyorum. Güç fiyatlarındaki olağanlaşma ile. İşlerin toparlanmasını sağlayacaktır lakin ithalatı bir formda disiplin altına almak gerekiyor. İkinci yarı umuyoruz ki birinci yarıdan daha âlâ olur. Birinci yarı güzel değildi. 2022’nin 6. Ayına kadar piyasalar yeterliydi. Sonra bozulma başladı. Maalesef şu an hem içerde maliyetlerde meydana gelen artış hem de talepteki daralma en büyük problemlerimiz. Kur da çok düşük. İhracatta rekabetçi olabilmek için kurların artması gerekiyor.”
TARIM VE GIDA
Önümüzdeki devirde en büyük faktör belirsizlik olacak
TOBB Besin Meclisi Lideri Necdet Buzbaş: “Gıda dalı açısından birinci altı ayı ikiye ayırmak gerekiyor. Birinci üç ayda taban fiyata yüzde 50’nin üzerinde yapılan artış harcamaları artırdı lakin patrona maliyetleri açısından olumsuz etkiledi. Bu devirde tarım ve endüstrinin büyümesi gerileme gösterdi. Tekrar sarsıntı de tarım ve sanayii önemli manada etkiledi. İkinci üç aylık periyot ise seçim sürecinde kamu harcamalarının artığı bir periyot oldu ve tüketim kaynaklı bir büyüme yaşandı.
Önümüzdeki devirde en büyük faktör belirsizlik oacak. Dövizdeki artışın yarattığı belirsizlik nedeniyle maliyet yapılamıyor, yapan da en yüksek maliyet hesabı yapıyor. Öteki yandan besin fiyatları yatay seyir izlese bile yakıt fiyatlarındaki artış besinin fiyatını direkt etkiliyor. Önümüzdeki 6 ay Merkez Bankası ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın ortaya koyacağı performansa bağlı olarak besin fiyatlarındaki artış ya stabil hale gelir ya da oynaklık devam eder. Dalın şu an kapasite kullanım oranı ise yüzde 75’ler civarında yar alıyor ve bunun önümüzdeki aylarda düşeceğinin kanaatindeyim.”
MOBİLYA
İkinci yarı zorlayacak
MODOKO Lideri Koray Çalışkan: “Mobilya kesimi yılın birinci ayına süratli bir giriş yapmasına karşın ardından yaşanan sarsıntı felaketi, iki seçim devri, enflasyonist baskı üzere durumlar sonucunda dal şiddetli bir süreç içerisine girdi. Şu anda ihracatta geçtiğimiz yılın birebir devrine nazaran bir ölçüde aşağıdayız. Bu yılki maksadımız 5 milyar dolardı. Şu an buna odaklanmış durumdayız. Suudi Arabistan pazarının açılması kesimimiz için yeterli oldu ki bu pazar bizim klâsik pazarımızdı ve en çok ihracat yaptığımız birinci 5 pazar içerisindeydi. Kaybettiğimiz pazarı kazanmanın tesirlerini yıl sonunda göreceğiz. Bizim burada katma kıymetli ihracata odaklanmamız gerekiyor.”
Art Design İdare Heyeti Lideri Turgay Terzi: “Geçtiğimiz yılın birebir periyoduna nazaran ihracatta azalış olmakla birlikte iç pazarda da durağan bir periyodun içerisine girdik. Bunda hem seçimlerin hem zelzelenin hem de bayram süreçlerinin tesiri var. Yeni ekonomi politikalarının oturmasıyla birlikte ihracatta yine hızlanacağımızı düşünüyorum. Birinci yarıda yaklaşık 2,5 milyar dolara yaklaştık. Gayemiz 5 milyar dolar ihracata ulaşabilmek. Yaz aylarından sonra biraz daha gaza basılacağını düşünüyorum.”
İKLİMLENDİRME
Sektör, müspet ayrıştı
İklimlendirme Sanayi İhracatçıları Birliği (İSİB) Lideri Mehmet Şanal: “İklimlendirme kesimi, bu yılın birinci altı ayı itibariyle bir evvelki yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 6,7 artışla 3 milyar 586 milyon dolarlık ihracat büyüklüğü ile kapattı. Kesimin ihracatı, Türkiye ihracat ortalamasının üstünde gerçekleşirken ihracatın ithalatı karşılama oranı ise yüzde 92,8 olarak gerçekleşti. İhracatın en yüksek olduğu ülkeler sırasıyla Almanya, Rusya, Birleşik Krallık, İtalya ve Fransa oldu. Kesimin kilogram ünite fiyatı 2022’nin birinci çeyreğinde 5,2 dolar iken 2023’ün birinci çeyreğinde 6,2 dolara çıktı.
Sektör olarak dünya pazarından yüzde 1,5’luk hisse almak en büyük amacımız. 2023 yılı birinci altı aylık sayılar da bunu destekliyor. Yeni periyotta Avrupa’da değişen güç kullanım çeşitlerine yönelik hakikat aygıt ve ekipmanları sağlamak ismine üretim çalışmalarına süratli bir formda devam ediyoruz. Bilhassa ısı pompası ve ekipmanları tarafı çok hareketli ve geçtiğimiz yıl pazar 2,5 kat büyüdü. 2030 yılında AB ısı pompası pazar büyüklüğünün yıllık 8 milyon adete ulaşacağını bekliyoruz. Türk firmalarımız için tekrar şekillenen bu devrin çok hareketli ve verimli geçeceğine inanıyoruz.”
ZÜCCACİYE
Hedef 7 milyar dolarlık ihracat
Züccaciyeciler Derneği (ZÜCDER) Lideri Mesut Öksüz: “Cam, metal, endüstriyel mutfak, elektrikli küçük mesken aletleri olmak üzere toplam 8 alt alanı barındıran züccaciye dalının 12 milyar dolarlık büyüklüğü bulunuyor. En çok dış ticaret fazlası veren 5 kesimden biriyiz. 2022 yılında 6,5 milyar dolarlık bir ihracat gerçekleştirirken yalnızca 1,5 milyar dolarlık ithalat yaparak cari açığın kapanması için önemli takviyede bulunuyoruz. Dünya ihracat sıralamasında 10’unculuktan 8’inciliğe yükseldik. Bölüm olarak gayemiz bu yılı da tekrar bir ihracat başarısıyla kapatmak. Bunun için kendimize 7 milyar dolarlık ihracat maksadını koyduk. ABD, Japonya ve Rusya pazarları üzerinde hassasiyetle duruyoruz. Ukrayna-Rusya savaşı ardından Rusya’ya ihracatımız çok fazla arttı.
Bunun yanı sıra Japonya dünyanın en büyük ithalatçısı olmasına karşın bölümümüzün bu ülkeye yaptığı ihracat yok denecek kadar az. Bu pazardan da hisse alma amacımız bulunuyor. Suudi Arabistan pazarını yine kazanmamız da elimizi güçlü kıldı. Mısır ile bağlantılarımızın düzelmesinin meyvelerini de görmeye başlayacağız. Yalnız nitelikli eleman meselemiz devam ediyor. Yeniden gümrük vergileri, KDV’nin artırılması, hammadde sorunu da öteki sorunlarımız ortasında durmaya devam ediyor.”
Ekonomi
