Matematik birebir sonucu çıkarır: “vergi yok” yahut “hesaplarsınız; sonuç sıfır çıkar” lakin verginin olmadığı bir olgu için “vergi kanunla gelir” verginin %0 olduğu durum için “vergi oranlarını değiştirmeye yetkili makam” farkı temeldir.
Ancak bugün Sn. Bakan Mehmet Simsek sonrası birinci maliye siyaseti uygulamalarıyla bu türlü bir fark kalmadı. Motorlu Taşıt Vergisi bir defaya mahsus bu yıl ikinci sefer alındı. Her şeye artırım gelmesine alıştırılmışken bu kere vergi oranlarına da artırım yapıldı. Bayanların hijyen eserleri dahi vergi artırımlarından hissesini aldı. Bu bahisler “gelişmiş ülkelerde” istisna yahut muafiyet kapsamındadır. Sıhhat bakanlığı tarafından okullarda fiyatsız dağıtılır. Türkiye’de ise “maliye politikası” bu üzere şeylere bağlanıyor.
Öte yandan ticari taksiler “basit usul” avantajından faydalanır ve gerçek çıkarları üzerinden vergi ödemezler. Hakikaten istenirse taksimetre ve pos aygıtı üzerinden nakit yahut kredi kartıyla gelir tespiti ve vergilendirmek son derece kolay bir iştir. Bu sayede çok yüksek bir vergi tahsilatı kelam konusu olabilir. Bununla birlikte vergi adaleti de sağlanabilir. Çünkü fiyatlı çalışanların asla kaçıramayacağı vergiyi ticari taksiler büsbütün kayıt dışı iktisat üzerinden servet transferine bahis ederler. Yeniden de bir bayanın hijyen eseri kadar takip edilmesi gerekmeyen bir ekonomik rant kelam bahsidir.
Tarihi kayıtlara nazaran, 1867 yılında Almanya’da bir ailenin soy ismi olan “Thurn und Taxis” daha sonra “Taxi” halini alır. Osmanlı periyodunda İstanbul’da Boğaz’ı geçmek için kayıkçılık ve öteki alanlarda faytonlar sonrası tramway gelişmiş, sonrasında dolmuş ve artan nüfus ve talebi karşılamak için taksiler ortaya çıkmıştır. 1932, 1945 ve 1956 yıllarında dolmuştan taksiye bir dizi yasal düzenleme yapılmıştır. Fakat değişmeyen tek şey ticari taksilerin siyasetle birlikte hareket ettiği ve bu nedenle seçimlerde büyük avantaj sağlanacak bir kitle olduğu için vergi avantajı sunulması olmuştur.
Vergi adaletsizliği pek çok açıdan tartışılabilir. Lakin Türkiye gelir dağılımı ve vergi adaletsizliği konusunda son derece bozuk bir sosyo-ekonomik yapıdadır. Bunun bir sonucu olarak iPhone 32 bin TL’den 57 bin TL’ye vergi artışına tabi olacağı için gümrük kapılarına akın ediliyor. İktisat bilimi hakkında hiçbir bilgisi olmayan bireyler de “Türkiye bu kadar fakirse nasıl herkes akıllı telefon, araba vs. atak ediyor?” diye soruyor. Evet, bu tam olarak yoksulluk göstergesidir. İsviçre’de bunu göremezsiniz. Süt maliyetine 20 yıl sonra %2 artırım yapılınca tonlarca sütü tarlaya dökerek hareket yaparak hükümete geri adım attıran şuurlu bir toplum vardır.
Ekonomi biliminin yer çekimi kanunu kadar kesin kuramsal açıklamalarına nazaran, ekonomik bozukluk toplumsal bozukluğa yol açar; yozlaşma, yolsuzluk, yoksulluk, çeşitli hatalar, hastalıklar artar. Varlıklı üst, fakir aşağı ilerler ve orta kesim yok olur.
Dr. İbrahim Can, CPA
Finansal İdare Danışmanı
I Can Advisory
www.icanadvisory.com
