Ekonomim müellifi Alaattin Aktaş 5 Temmuz’da açıklanacak haziran ayı enflasyonuna yönelik varsayımını paylaştı. Aktaş çift hanelerin bile sürpriz olmayacağını lakin TÜİK’in yüzde 4.95’in üzerinde bir oran açıklamayacağını tabir etti.
Ekonomim müellifi Alaattin Aktaş, bugün yayınlanan yazısında haziran ayı enflasyonuna yönelik varsayımlarını ve değerlendirmelerini aktardı.
Aylık enflasyonda ‘çift hanelerin bile’ sürpriz olmayacağını söyleyen Aktaş, TÜİK’in yüzde 4.95’in üzerinde bir oran açıklamayacağını şu biçimde anlattı:
“TÜİK’in ne açıklayacağını olağan ki bilemem ancak varsayımım yüzde 4.95’ten düşük bir oran açıklanacağı. Niçin mi yüzde 4.95, onu da birazdan izah edeceğim. Tüketici fiyat endeksinde temel belirleyici pozisyonunda olan datalar var. En başta da döviz kurundaki değişim. İşte kurdaki değişimin fiyat endeksine olan tesiri geçmiş baz alınarak hazirana uygulandığında yüzde 6 bile öpüp başımıza koyacağımız ölçüde düşük bir oran kalıyor.
Ama işte o tesirlerin fakat bir kısmı hazirana yansıyacağı için yüzde 6 dolayında bir oran makul sayılabilir. Olağanda o tesirler tümüyle haziran ayı endeksine yansısa yüzde 8’e kadar bir artış görebiliriz, hatta çok daha üstlere giden bir oran, o denli ki çift hane bile sürpriz olmaz. Bunu söyletirler mi?
“BÖYLE BİR KOZ VERMEK İSTERLER Mİ?”
TÜİK’in niçin yüzde 4.95’in üstüne çıkmak istemeyeceğine gelince… Yüzde 4.95’in değeri şu; geçen yılın haziranındaki gerçekleşme yüzde 4.95 olduğu için daha yüksek bir oran, yıllık oranın artışa geçmesi demektir. Herhalde bu da istenmeyecektir. Merkez Bankası aylar sonra faiz artıracak. Faizin artırıldığı ayın enflasyonu da istikametini üst çevirecek. İktisat idaresi bu türlü bir koz vermek ister mi?
Dolayısıyla her ne kadar makul hesaplamalar çok daha yüksek oranlara işaret ediyorsa da TÜİK’in açıklayacağı oran çok mümkündür ki haziran ayı için yüzde 4.95’in altında kalacaktır.
Herhalde bu oranı fiyat etiketi üzere yüzde 4.94 seviyesinde açıklayacak değiller, oranı şöyle yüzde 4’e hakikat çekmenin kime ne ziyanı var! Doğal ki enflasyona nazaran artırım alacak memur ve emekliyi saymazsak!”
“ÖZELLİKLE MOTORİN ZAMMI…”
Enflasyonda döviz kurlarının üst taraflı hareketinin tesirlerine de değinen Aktaş “Fiyatların haziranda gerçek manada yüksek sayılabilecek bir artış göstermesinde en başta gelen etken, hiç tartışma götürmez, natürel ki kur hareketi. Daha ayrıntılı olarak değineceğim ancak çabucak söylemekte fayda var; kimi devirlerde kur artmadığı halde fiyat artışı yaşanıyor, bu bir çelişki değil. Demek ki o periyotlarda kur kaynaklı maliyet artışı olmadığı halde bir fiyat artışı yaşanıyor. Bu sefer haziranda yaşadığımız bilhassa kur artışı kaynaklı bir baskı. Bir de seçim hasebiyle ertelenen artırımlar var.
Kur artışının en başta akaryakıt fiyatlarını üst ittiği biliniyor. Haziran ortalamasında mayıs ortalamasına nazaran akaryakıt yüzde 16, motorin yüzde 17 artırım gördü.
Bir öbür belirleyici etken, araba fiyatları. Arabaya haziran ayında marka ve modellere nazaran değişmekle birlikte ortalama olarak yüzde 15-20 ortasında artırım geldi.
TÜFE kapsamında yer alan eserlerin kalem kalem yüklerini artık bilmiyorsak da, kümeler olarak yüklere ulaşmak mümkün. Araba ile akaryakıtın toplamdaki yükü da yüzde 10 seviyesinde.
Şu durumda araba ve akaryakıttaki ortalama artırımı yüzde 17-18 kabul etsek, sırf bu kalemlerden TÜFE’ye gelecek tesir 1.7-1.8 puan demektir.
Kaldı ki akaryakıt o denli tek başına bir artırım olarak görülemez. Akaryakıt artırımı, bilhassa de motorin artırımı suya atılan taş üzere halka halka büyür ve tüm mal ve hizmetleri tesirler.”
“EN YÜKSEK İKİNCİ ARTIŞ”
Aktaş “Dolar haziran ayında mayısa nazaran yüzde 17 arttı. Yüzde 17’nin ne kadar yüksek bir oran olduğunu görmek için bir hatırlatmada bulunmak isterim. Son yılların en yüksek aylık kur artışı yüzde 29 ile Aralık 2021’de görüldü ve o ay TÜFE yüzde 13.58 arttı. Artık haziranda ikinci en yüksek artış var, yüzde 17.
Ne var ki buradan yola çıkarak “Haziranda dolar yüzde 17 arttı, TÜFE de yüzde 8.5 artar” demek elbette hakikat değil. Fiyatlara geçiş vakte yayılarak olur. Örneğin 2022’nin ocak ayında kur artışı sıfır lakin TÜFE artışı yüzde 11.10’du. Bu 11.10’u, evvelki ayların kur artışı yaratmıştı.
O yüzden bu kur-TÜFE artışı münasebetine biraz dönemsel bakmak gerekiyor. Örneğin 2021 Ekim-2022 Ocak; dört ay… Dolar artışı yüzde 59, TÜFE artışı yüzde 34.
“SONRAKİ AYLARDA KAÇINMAK MÜMKÜN OLMAYACAK”
Grafik kur artışının nasıl hızlandığını ortaya koyuyor. Haziranda yüzde 17’lik bir artış var ve bu devam ediyor. Doların haziran ortalaması 23 lira, meğer daha temmuzun başında 26 lira aşıldı ve yüzde 13’lük artış var.
Eğer kurda bir geri dönüş olmazsa, -ki olacağına dönük hiçbir işaret yok, tam aksine artış istikametinde işaretler bulunuyor- temmuz ayı ortalamasının hazirana nazaran artışı çok daha üst gidecek. Münasebetiyle kur artışından TÜFE’ye olan tesir haziranda “saklanabilecek” fakat sonraki aylarda bundan kaçınmak mümkün olmayacak.
Bu fark kapanacak; dolar düşmeyeceğine göre…
Faiz indiriminin çabucak öncesini, Ağustos 2021’i 100 kabul ederek dolar ve TÜFE’nin grafiğini oluşturduk. Nasıl seyretmişler, bir görelim istedik.
Hazirandaki ayrışma ne kadar besbelli değil mi… Bu fark kapanacak, kesinlikle kapanacak.
Peki hangisi hangisine yaklaşarak?
Merkez Bankası göründüğü kadarıyla piyasaya döviz satarak müdahale etmediğine, Lider bunun sona erdirildiğini söylediğine, Türkiye’ye de şimdi oluk oluk döviz akmadığına nazaran kur istikametini o denli kısa vakitte aşağı çevirmeyecek.
Soru cevabını zaten buluyor; hangi göstergenin hangisine yaklaşacağı da ortaya çıkıyor…” diye yazdı.
