Türkiye’de seçimlerin tamamlanmasının akabinde yeni periyot, Arap ülkeleriyle bağların çerçevesini de belirleyecek. Seçim devri boyunca maddi takviye veren Körfez’in seçimden sonra tavrı ne olacak?
Uzmanlar, bilhassa Türkiye’nin içinde bulunduğu ekonomik durum sebebiyle, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar’la son iki yıldır dikkat çeken yakınlaşmanın sürmesini bekliyor.
Seçimi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kazanmasının akabinde, Türkiye’nin bu coğrafya ile ilgileri, Washington’daki niyet kuruluşları Ortadoğu Enstitüsü ve Arap Körfez Devletleri Enstitüsü’nün ortak evsahipliğinde düzenlenen panelde ele alındı.
Türkiye’nin Körfez ülkeleriyle bağlantılarını son birkaç yıldır güzelleştirme çabası içinde olduğu biliniyor. Bu ülkelerden biri de 2018 yılında İstanbul Başkonsolosluğu’nda gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın öldürülmesinin akabinde ilgilerin gerildiği Suudi Arabistan.
Amerikan İlerleme Merkezi Ulusal Güvenlik ve Memleketler arası Siyaset uzmanı Alan Makovksy, Türkiye’nin Suudi Arabistan’ı memleketler arası toplum içinde küçük düşüren Cemal Kaşıkçı cinayetinin başlangıçta üzerine gittiğini; lakin bu durumun 2021’den itibaren değiştiğini ve Türkiye’nin Kaşıkçı cinayetine ait belgeleri Suudi Arabistan’a devrettiğini hatırlattı.
Makovsky, Suudi Arabistan’ın seçimden evvel Türkiye’de Merkez Bankası’na 5 milyar dolar kaynak sağladığına dikkat çekti.
Mart ayında Merkez Bankası’na maddi dayanak sağlayan Suudi Kalkınma Fonu’ndan yapılan açıklamada bu kararın, “Suudi Arabistan Krallığı’nın Türkiye’nin iktisadını güçlendirme konusundaki eforlarının desteklenmesine yönelik taahhüdün bir göstergesi” olduğu belirtilmiş, bu nakit para akışının nasıl kullanılacağına ya da geri istenip istenmeyeceğine ait bir detay verilmemişti.
“Ekonomik sebeplerle Suudi Arabistan, BAE ve Katar’la yakın alakalar sürecek”
2021’den itibaren Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Suudi Veliaht Prens Muhammed bin Selman ortasında karşılıklı ziyaretlerin olduğunu anımsatan Türkiye uzmanı Makovsky, “Birleşik Arap Emirlikleri de Türkiye’de 10 milyar dolarlık bir yatırım projesi açıklamıştı.
BAE ile önümüzdeki beş yıl içinde 40 milyar dolarlık ticareti hedefleyen bir muahede da imzalandı. Bunlar seçimden evvel Türkiye’yi ekonomik olarak rahatlatan değerli yabancı yardımlardı” kelamlarıyla durumu kıymetlendirdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan geçen hafta yani seçimin ikinci tipi öncesinde CNN Türk’e verdiği röportajda, Körfez ülkelerinin son devirde Türkiye’ye finansman sağladığını söylemiş, “Körfez’den filan bizim sistemimizin içerisine, sağ olsun, para depo eden ülkeler oldu. Bu da alışılmış ister istemez kısa bir mühlet için de olsa Merkez Bankamızı ve piyasamızı rahatlattı” sözlerini kullanmıştı.
Erdoğan’ın isimlerini vermediği Körfez ülkelerinin başkanlarına seçimlerden sonra teşekkür ziyaretlerinde bulunacağı tarafındaki kelamlarını de hatırlatan Makovksy, bilhassa ekonomik sebeplerle, önümüzdeki devirde Türkiye ve Körfez ortasındaki bağlantılarda bu yakın temasın sürmesini bekliyor.
Başkent Washington’daki Arap Körfez Devletleri Enstitüsü’nün kıdemli uzmanı Hussein Ibish de misal görüşte.
Körfez ülkelerinin Türkiye üzerinde daha fazla tesir sahibi olmak emeliyle seçimlerden aylar ve haftalar evvel kaynak sağlayarak iktisada dayanak verdiğini söyleyen Ibish, Katar’ın da bu ülkeler ortasında olduğuna ve Katar Emiri’nin Erdoğan’ı seçim sonrası birinci tebrik eden önderlerden olduğuna dikkat çekti.
Hussein Ibish, “Cumhurbaşkanı Erdoğan bu ülkelerin ismini vermedi lakin seçim sonrası Körfez’den gelen yansılara bakarak bunların hangi ülkeler olduğunu anlamak mümkün. Örneğin Katarlılar çok sevindi. El Cezire’yi (Katar merkezli medya kuruluşu) 2014’ten bu yana bu türlü görmemiştim. Katar başkanı Erdoğan’ı seçim sonrası çabucak tebrik edenlerdendi. Onu Suudi Arabistan ve BAE izledi” diye konuştu.
“Seçim sonrası ortaya çıkan tablo Körfez ülkeleri için avantaj”
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın seçimi yüzde 60 yahut 70 üzere ezici bir çoğunluk yerine, yüzde 52 üzere bir oranla kazanmış olmasının Körfez ülkeleri için “ideal” olduğu görüşünü lisana getiren Hussein Ibish, Türkiye’nin ekonomik olarak risklere açık olduğu bir periyotta son derece kutuplaşmış olduğunu ortaya koyan bu sonucun Körfez ülkeleri açısından bir “avantaj” olduğu kanısında.
Arap ve Körfez ülkelerinin dış siyasetlerini uzun müddettir izleyen Hussein Ibish, Suudi Arabistan’ın bölgedeki rakibi olan İran’ın füze ve insansız hava aracı cephanesi göz önüne alındığında, Riyad’ın Türkiye’den Bayraktar’ın insansız hava araçlarını almak isteyeceği öngörüsünde de bulundu.
Alan Makovksy de Körfez ülkelerinin sahip olduğu para kaynağını Türkiye’yi kendisine bağımlı hale getirmek ve Türkiye üzerinde tesirli olmak gayesiyle kullandığı görüşünü lisana getirdi.
Türkiye’de Suriyeli sığınmacılar gündemi ve Esat rejimiyle olağanlaşma olasılığı
Seçimlerden sonra bölgede dikkatle izlenen ülkelerden bir oburu de Suriye. Türkiye ve Esat rejimi ortasında bakan seviyesinde temaslar gerçekleşmiş ve iki tarafın başkanlarının Rusya’nın arabuluculuğunda biraraya gelme ihtimali konuşulmuştu.
Ortadoğu Enstitüsü Türkiye Programı Yöneticisi Gönül Tol, Türkiye’de seçim sürecinde yükselen milliyetçi telaffuzun Kürtler ve Suriyeli sığınmacılarla ilgili tartışmayı şekillendirdiğini ve kampanya devrine bu bahislerin damga vurduğunu hatırlatttı.
Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esat’ın bağların olağanlaşması için Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyindeki askeri varlığına son vermesi şartını ortaya koyduğunu anımsatan Gönül Tol, bu nedenle Suriye konusunda siyasetin önümüzdeki periyotta nereye evrileceğinin bilinmeyen olduğu görüşünde.
Suriyeli sığınmacılar konusunun hükümeti Esat rejimiyle görüşmeye zorladığını belirten ve Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde askeri varlık gösterdiği bölgeye Suriyeli mültecileri yerleştirme planı olduğuna atıfta bulunan Alan Makovksy de bu nedenle Türkiye’nin Esat rejiminin talep ettiği üzere, Suriye’nin kuzeyinden çıkmasını bir mümkünlük olarak görmediğini belirttti.
Arap Körfez Devletleri Enstitüsü’nün kıdemli uzmanı Hussein Ibish ise bu noktada dikkat alımlı bir senaryoyu gündeme getirdi.
Ibish, Esat rejiminin ve Türkiye’deki hükümetin farklı sebeplerle de olsa Suriye’nin kuzeydoğu bölgesi Rojava’da ‘’Kürtler’i kuşatma ve denetim altında tutma üzere ortak bir maksadı paylaşması” halinde, bu durumun sonlu bir mühlet iki tarafın da çıkarlarına hizmet edebileceği görüşünde.
Hussein Ibish gündeme getirdiği bu senaryo için Suriye’de iç savaşın birinci yıllarında Esat rejiminin izlediği stratejiyi hatırlatarak, “Esat savaşı kaybetmeye başladığında, IŞİD üzere bir oluşuma fırsat vereceğini de bilerek, bu bölgeden çekildi.
Bu hesap edilmiş ve üzerine düşünülmüş bir çekilmeydi. Bunun Türkler’i provoke edeceğini de biliyordu. Lakin artık gelinen noktada, iki taraf bir tıp Kürt tersi bir anlayışta buluşabilir” dedi.
voaturkce.com
