Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Haziran ayında enflasyon aylık bazda incelendiğinde, güç başta olmak üzere alt kümeler genelinde yüksek artışlar kaydedildiği, güç kümesi fiyatlarındaki artışı, döviz kuru gelişmelerinin tesiriyle yükselen akaryakıt kaleminin sürüklediğini belirtti.
Haziran ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu’nda şöyle denildi:
“Tüketici fiyatları haziran ayında yüzde 3,92 oranında artmış, yıllık enflasyon 1,38 puan azalışla yüzde 38,21 düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu periyotta yıllık enflasyon güç ve hizmet kümelerinde gerilerken, başka kümelerde yükselmiştir. Aylık bazda incelendiğinde, güç başta olmak üzere alt kümeler genelinde yüksek artışlar kaydedilmiştir. Güç kümesi fiyatlarındaki artışı döviz kuru gelişmelerinin tesiriyle yükselen akaryakıt kalemi sürüklemiştir. Temel mal kümesi enflasyonundaki yükselişte, kur geçişkenliği yüksek ve süratli olan sağlam tüketim malları belirleyici olmuştur. Hizmet kümesi fiyatlarındaki aylık artış evvelki aya kıyasla zayıflamakla birlikte bilhassa kirada güçlü seyrini korumuştur. Besin fiyatları, taze meyve ve zerzevat kümesi öncülüğünde, tarihi haziran ayı ortalamasının üzerinde yükselmiştir. Üretici fiyatları döviz kuru gelişmelerinin tesiriyle son sekiz ayın en yüksek aylık artışını göstermiştir. Bu görünüm altında, mevsimsellikten arındırılmış datalarla aylık artış oranı B ve C göstergelerinde bir evvelki aya kıyasla yükselmiş, yıllık enflasyon B göstergesinde gerilerken C göstergesinde artış kaydetmiştir.
Değerlendirmeler
Haziran ayında tüketici fiyatları yüzde 3,92 oranında artmış ve yıllık enflasyon 1,38 puan azalarak yüzde 38,21 düzeyine gerilemiştir (Grafik 1 ve Tablo 1). Yıllık değişim oranı B endeksinde 1,07 puan düşüşle yüzde 46,63, C endeksinde ise 0,71 puan artışla yüzde 47,33 olmuştur (Grafik 2).
Alt kümelerin yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bu devirde güç, hizmet, besin ve alkolsüz içecekler kümelerinin katkıları sırasıyla 1,76; 0,17 ve 0,08 puan azalmış, alkol-tütün-altın ve temel mallar kümelerinin katkıları sırasıyla 0,31 ve 0,32 puan artmıştır.
Mevsimsellikten arındırılmış bilgilerle incelendiğinde, aylık artışlar bir evvelki aya kıyasla B ve C endeksinde bir ölçü yükselmiştir (Grafik 3). Fiyat artışları B endeksini oluşturan kümelerden temel mal ve işlenmiş besinde bir evvelki aya nazaran güçlenirken, hizmet kümesinde bir ölçü yavaşlamıştır (Grafik 4). Hizmet fiyatları haziran ayında yüzde 3,66 oranında yükselmiş, küme yıllık enflasyonu 0,50 puan düşüşle yüzde 59,45 olmuştur (Grafik 5). Bu devirde yıllık enflasyon kira dışındaki tüm alt kümelerde gerilemiştir.
Kira aylık artışı yüzde 5,80 ile bu periyotta de yüksek seyrini sürdürmüş ve küme yıllık enflasyonu yüzde 75,91 düzeyine ulaşmıştır. Lokanta-otel alt kümesinde aylık enflasyon (yüzde 4,32) yüksek görünümünü korumuş, fiyat artışları yiyecek hizmetlerinde bir evvelki aya kıyasla bir ölçü yavaşlarken turizmdeki canlı seyre bağlı olarak konaklama hizmetlerinde güçlü seyretmeye devam etmiştir. Bu gelişme ile birlikte lokanta-otel kümesi yıllık enflasyonu 1,76 puan düşerek yüzde 67,22’ye gerilemiştir. Haberleşme fiyatlarındaki artışlar internet fiyatları öncülüğünde sürerken, öteki hizmetler alt kümesinde şahsî ulaştırma araçlarının bakım ve tamiratı ile cümbüş ve spor hizmetlerindeki artışlar öne çıkmıştır. Ulaştırma hizmetleri görünümünde ise havayolu ile yolcu nakliyeciliği kaleminde devam eden fiyat artışı belirleyici olmuştur.
Temel mal kümesi yıllık enflasyonu 1,62 puan artışla yüzde 36,69 olarak gerçekleşmiştir. Haziran ayında yıllık enflasyon sağlam mal ile giysi ve ayakkabı alt kümelerinde yükselirken, öteki temel mallarda gerilemiştir (Grafik 6). Sağlam mal (altın hariç) alt kümesinde, fiyatlar yüzde 6,64 artarak evvelki aya kıyasla güçlenmiş, yıllık enflasyon 4,03 puan yükselişle yüzde 43,30 düzeyine ulaşmıştır. Araba fiyatlarında kurgelişmelerine ek olarak canlı seyreden iç satışlara bağlı olarak görülen yüksek artış (yüzde 10,28) haziran ayında da alt küme enflasyon gelişmelerinin temel sürükleyicisi olmuştur. Beyaz eşya (yüzde 3,78) ve mobilya (yüzde 1,47) kalemlerinde de fiyat artışları haziran ayında yükselmiş, lakin arabaya kıyasla daha ölçülü bir görünüm arz etmiştir. Öteki temel mallar alt kümesinde fiyatlar yüzde 1,95 oranı ile nispeten ölçülü bir artış kaydetmiştir. Bu periyotta, aylık fiyat gelişmelerinde konutun bakım-onarımına yönelik gereçlerin yanı sıra konut ile ilgili paklık materyalleri öne çıkmıştır. Giysi ve ayakkabıda fiyatların yüzde 1,37 oranında yükselmesiyle alt küme yıllık enflasyonu 1,53 puan artışla yüzde 20,04 olarak gerçekleşmiştir.
Enerji fiyatları haziran ayında yüzde 4,23 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu baz tesiriyle 9,55 puan düşerek yüzde -16,52 düzeyinde gerçekleşmiştir (Grafik 7). Bu devirde, küme aylık fiyat artışında Türk lirasındaki görünüme paralel olarak akaryakıt (yüzde 11,32) fiyatları öne çıkarken, tüp gaz (yüzde 2,59) ve şebeke suyu (yüzde 1,10) fiyatlarında da yükseliş izlenmiştir.
Gıda ve alkolsüz içecekler kümesi fiyatları haziran ayında yüzde 3,02 oranında artmış, yıllık enflasyon 1,40 puan artarak yüzde 53,92 olmuştur (Grafik 7). Yıllık enflasyon işlenmemiş besinde 12,43 puan artışla yüzde 68,44’e ulaşırken, işlenmiş besinde 7,99 puan düşüşle yüzde 43,36 düzeyine gerilemiştir (Grafik 8).
Mevsimsellikten arındırılmış bilgiler zerzevat başta olmak üzere taze meyve zerzevat fiyatlarının besbelli artış gösterdiğine işaret etmiştir. Öteki işlenmemiş besin kümesinde ise kırmızı et fiyatlarındaki yükseliş sürmüştür. Yaş çay alım fiyatlarına bağlı olarak artış kaydeden çay fiyatları alt kalemler ortasında öne çıkmıştır. Ekmek ve tahıllar aylık enflasyonu bu periyotta yüzde 1,41 oranında artmıştır.
Alkollü içecekler ve tütün eserleri kümesinde fiyatlar yüzde 11,13 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 10,80 puan artışla yüzde 40,90 olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmede, tütün eserlerinde üretici firma kaynaklı fiyat artışları (yüzde 12,29) belirleyici olmuştur.
Yurt içi üretici fiyatları aylık artışı yüzde 6,50 ile son üç aya kıyasla değerli ölçüde kuvvetlenmiştir. Öteki taraftan, bu kümede yıllık enflasyon baz tesiriyle 0,34 puan azalarak yüzde 40,42’ye gerilemiştir (Grafik 9 ve Tablo 2). Haziran ayında memleketler arası emtia fiyatları düşük bir oranda gerilerken, döviz kuru gelişmeleri üretici fiyatlarındaki yükselişin ana belirleyicisi olmuştur. Ana sanayi kümelerine nazaran incelendiğinde, yıllık enflasyon güçlü ve dayanıksız tüketim mallarında gerilerken, öbür alt kümelerde yükselmiştir (Grafik 10). Aylık fiyat gelişmeleri kesimler bazında incelendiğinde, artışların genele yayıldığı izlenirken, rafine edilmiş petrol eserleri, metal cevheri, gaz imalatı, tütün eserleri, motorlu kara taşıtları ile metal ve bununla kontaklı kümelerin fiyat artışlarıyla öne çıktığı gözlenmiştir. “
