Bülten yazmak kadar bültene başlık belirlemek de güç. Hele bir de neredeyse 2 sene sonra birinci sefer faiz artıracak TCMB Para Siyaseti Şurası (PPK) toplantısına denk geldiyseniz vay hâlinize… Birinci evvel başlık olarak aklıma “Yapılana kadar imkânsız görünür: Evre kendini #TCMB” yazmak geldi. Kendimi yeni iktisat grubunun ateşli bir taraftarı üzere gördüm. Sonra aklıma siyasi iradenin faiz hassasiyeti geldi, sonra da faiz artacak tamam da ya o kadar da artırmazsa ne olacak diye düşününce farklı bir başlık buldum. Artık gelin bu değerli güne bir sefer daha TCMB diyerek başlayalım.
TCMB’nin faizi hangi düzeye yükseltebileceği ile ilgili son günlerde pek çok soru alsak da, aslında bu sorunun karşılığını artık bilmediğimiz üzere yıllardır da bulamadığımızı itiraf etmeliyim. Rezerv paraya sahip ekonomik olarak izafî ‘büyük’ ülkelerde, iktisada taraf gösterecek olan faizin ne olacağının sinyali evvelden kamuoyunun bilgisine verildiği, öbür bir deyişle piyasaların buna hazırlandığı, gerçekleşmenin ise sürpriz yaratmadığını pek âlâ biliyoruz. Türkiye cephesinde ise faiz konusu malûmuz olduğu üzere diğer ve derin bir mevzuu!
TCMB’nin faiz setinde 4 değişik faiz oranı bulunuyor. Bunların ortasında manşet olarak ön plana çıkan faiz, siyaset faizi, yani 1 hafta vadeli repo ihale faizi. Onun da oranı %8,5. Siyaset faizi 2021 yılının Ağustos ayında %19 düzeyinde idi. Sonrasında olanlar malûm. Bunun dışında siyaset faizinin 150 baz puan altında faiz koridorunun alt bandı yani borç alma faiz oranı (%7), siyaset faizinin 150 baz puan üzerinde ise faiz koridorunun üst bandı yani borç verme faizi oranı (%10) bulunuyor. Bunların da en doruğunda, tüm haşmetiyle Geç Likidite Penceresi (GLP) (hesabını kitabını düzgün yapamayan ve son dakika TCMB’den borçlanmak durumunda kalan bankalar uygulanan) namî başka ceza faizi var ki onun da oranı %13.
Her ne kadar TCMB’nin nasıl bir karar alacağını bilemesek de, şu an %8,5 olan siyaset faizinin ‘kademeli’ bir biçimde %20 düzeyine yükseltileceği, temel ‘sıkılaştırmanın’ (bakın burası önemli) ise koridorun üst bandı üzerinden yapılacağını düşünüyoruz. Bu minvalde, faiz koridorunun üst bandı ve GLP faiz oranlarının siyaset faizinin çok üzerinde belirlemesini bekliyoruz. Cümlenin birinci kısmı büsbütün varsayım olsa da, ikinci kısmı için sezilerim epey kuvvetli. Keza bu istikamette bir siyaset tercihi, 2011 – 2014 yılları ortasından da kullanmıştı. Son bilgilere nazaran, TCMB’nin bankalara verdiği paranın yüklü ortalama maliyeti (AOFM) %8,50 düzeylerinde. TCMB’nin ekonomiyi soğutmak ismine bu oranı da (AOFM) sert bir biçimde üst itmesi, beraberinde kredi kartı faiz oranından tutun, kredili mevduat faizlerine kadar pek çok krediye mahsus faizinin de üst gelmesine neden olacaktır. Piyasanın tepkisini, siyaset faizi kadar öbür faiz oranlarının da ne olacağına paralel olacaktır!
Piyasa fiyatlaması da bize bu noktada kıymetli ipuçları sunuyor. Kabaca 1 ay evvel %8’li düzeylere kadar gerileyen 10 yıllık gösterge Türkiye devlet tahvilinin bileşik faizi neredeyse iki kat artarak %16-17 düzeylerine geldi. Öte yandan, piyasada ‘iş gören’ faizilerin de tekrar son bilgiler ile %40 düzeyinde olduğunu düşünürsek (3 aya kadar mevduat faizi %39,42 ; kredi faizi ise 40,02 seviyesinde), TCMB’nin de faizi %40 düzeyine yükseltmesi gerektiğini düşünebiliriz. Bu türlü bir durum, TL’nin ‘kükremesine’ neden olarak süratle cazibesini de artıracaktır. Lâkin, her ilacın şifa tesiri kadar yan tesirinin de ortaya çıkacağını unutmamak gerekiyor. Şifa tesiri, yerli yatırımcının DTH ölçüsünün süratle azalmasına, TL tasarrufların süratle artmasına (dolarizasyon eğilimi azalacak), yabancı yatırımcı ülkeye sıca sıcak para sokmasına, talebin keskin bir halde düşmesine (kredi faizleri daha da üste gelecek) böylece enflasyonist devirde ucuz para ile fiziki taşınmazlara olan ilgili (ev, otomobil, arsa) devri bitecek, yabancı indinde Türkiye’nin risk primi de (CDS primi) süratle düşecektir.
Güzel hoş sıralıyoruz da, TL’nin bu kadar süratli kıymet kazanmasını isteyen var mı, hiç düşündünüz mü? İhracatçının uzun bir müddettir baskı altında olan kur nedeniye rekabet gücünü kaybettiği, ülkenin adeta orta mal çöplüğüne döndüğü, üretmek yerine dışarıdan almanın çok daha mantıklı olduğunu, yılın birinci 5 ayında 56,1 milyar dış ticaret açığı vererek Türkiye’nin açık rekoru kırdığını, güçlü TL’nin daha büyük bir açık demek olduğunu bunun da karşılığının döviz talebi olduğunu bir kere daha düşünün. TCMB’nin de döviz rezervlerinin ne kadar kırılgan olduğu düşünülürse, TL’ye talep olması durumunda, bozulacak olan dövizi de süratle TCMB tarafından satın alınacağını düşünüyoruz. Daha da kolay bir yaklaşımla, TL’nin paha kazanmasını (USDTRY kurunun gerilemesini) saman alevine benzetiyoruz ve mevcut denklemde kurun aşağıya geleceğine pek de imkân tanımıyoruz! Yeni periyodun ekonomik paradigması: daha yüksek kur, daha yüksek faiz, soğuyan ekonomi!
Bunları alt alta üst üste koyunca, TCMB’nin bugün çok da fazla kükremesine gerek olmadığını düşünüyoruz. Ölçülü ölçüde faiz artırımı (mesela %15-17 seviyesi) beraberinde güçlü bir ‘politika metni’ ve enflasyon devam ettikçe ‘gereken yapılacaktır’ usulünde ortodox siyasetlere geri dönüş sinyali, şeffaflık, öngörülebilirlik ve en son analizde olmazsa olmaz yapısal ıslahatlara da hükümetin eğilmeye başlanması, kanımca en optimal sonuç olacaktır. TCMB’nin bankacılık kesimine uyguladığı sıkı kural ve kısıtlamaları gevşetip gevşetmeyeceği de en az faiz kararı kadar merakla bekleniyor keza regülasyonlar bölümün verimli bir biçimde çalışmasını da engelliyor. Son bir dipnot daha düşelim, Mart 2024’de yapılacak orta seçimler ufukta görünürken, sıcak olan iktisadın bir an evvel buz kesmeden soğuması bir tercihten çok gereklilik olarak duruyor. Unutmamak gerekiyor ki yalnızca faiz artışı ile tüm sıkıntılar çözülebilseydi, durmaksızın faiz artıran Arjantin şimdiye kadar enflasyonun “belini bükerdi.”
TCMB’nin faiz adımı öncesinde, dün gözler FED Lideri Powell’ın iki günlük Meclis hitabına ya da savunması çevrildi. Her ne kadar bu ay sonuçlanan olağan FOMC toplantısında faiz oranını neredeyse 1,5 yıl akabinde sabit bırak FED bundan sonrası için 2 kere daha 25 baz puan faiz artışı öngörerek piyasalara sürpriz bir sinyal verse de, dün Powell’ın konuşması da farklı bir ton içermedi. Yılda iki defa düzenlenen ve para siyasetinin geleceğine ait ipuçları sunan Meclis konuşmasında, Powell tekrar şahin bir üslup kullanarak enflasyonla gayret etmek ismine faizlerin yüksek seviyede tutulması gerektiğini hatta gerekirse daha da artırılması noktasında komite içerisinde görüş birliği sağlandığını vurguladı.
Powell’ın yeni bir şey söylememesine paralel, piyasa yansıması da olumsuz olmadı. Daha da doğrusu artık piyasa FED’in faiz ile işinin büsbütün bittiğine, yalnızca FED’in tonu yüksek tutmaya çalıştığın anladı ki piyasa fiyatlaması da bunu açık bir biçimde gösteriyor. Açıklama akabinde doların piyasa kuru olan DXY 102 düzeyine geriledi. Daha da aşağıda 100,8 düzeyine teknik mânâda dikkat etmekte yarar görüyoruz. Bu bağlamda, EURUSD paritesi de 1,10 düzeyine gelerek son 6 haftanın doruğuna yükseldi. ABD tahvil faizleri hafif de olsa kafayı üste kaldırınca, faiz getirisi olmayan altının ons fiyatı bundan olumsuz etkilenerek 1,930 dolar düzeyine geriledi. Bitcoin son günlerde olumlu rüzgârları da gerisine alarak 30bin dolar düzeyini geçti. Geçen hafta dünyanın en büyük varlık idare firması BlackRock spot Bitcoin ETF eseri ihracı için SEC’e müracaatta bulunması da direnişin parası ateşledi. Teknik mânâda aylık kapanışın 30bin dolar düzeyi üzerinde olması üst istikametli isteğin devam etmesine neden olacaktır.
Amerikan pay senetleri, FED Lideri Powell’ın Kongre’deki sözü, merkez bankasının enflasyonu denetim altına alma maksadını güçlendirdiği ve mümkün faiz artışlarının muhtemelliğine işaret ettiği için geceyi düşüşle kapandı. Yükselişte başı çeken teknoloji paylarının süreç gördüğü Nasdaq endeksi düşüşte de önde koştu ve %1,2 geriledi. Yeni gün başlangıcında, Asya piyasalarında da Powell’ın açıklamaları sonrasında hafif de olsa satıcılı bir havanın hâkim olduğunu görüyoruz. Gösterge endeks Tokyo borsası yatay bir seyir izlerken, Hong Kong borsası Hang Seng %2 geriledi.
Bizim cenahta ise TCMB’nin faiz kararı öncesinde dün BİST100 endeksi günü %1,2 oranında kayıpla tamamlarken, USDTRY kuru 23,55-23,60 banında denetimli bir formda süreç görüyor. Yaz dönemi nedeniyle turizm dövizleri öbür taraftan ise kısmen de olsa kâr satışlarına yönelen yurtiçi yerleşiklerin de yardımı ile Çarşı’da da kuru gevşiyor.
Bugün İngiltere Merkez Bankası’nın (BoE) da olağan faiz toplantısı büyük bir merakla takip ediliyor. BoE’nin faizi 25 baz puan artırmasına %51 ; 50 baz puan artırmasına ise %49 ihtimal tanınıyor. Enflasyon, BoE maksadının dört katının üzerinde seyretmeye devam ederken, BoE’nin bugün faiz oranlarını 15 yılın en yüksek düzeyine çıkarması (%4,75) beklentisinin yanı sıra ilerleyen toplantılara da en 100 baz puan daha faiz artırımı sığdırarak siyaset faizini %5,75 – 6,00 düzeyine taşıyacağına dair beklentiler artmış durumda. GBPUSD paritesi 1,28 düzeyinin altında hazır beklerken, faizin istikametini üste çevirmiş olmasına paralel iki yıllık İngiliz devlet tahvili getirileri de %5,1 ile son 15 yılın doruğunda salınıyor.
Kıbrıs İktisat Bankası sabah bülteninden alıntıdır
