Kıdem tazminatının kaldırılması bir kere daha gündemde, kıdem tazminatı hükümetin gayesinde. Orta Vadeli Programda (OVP, 2024-2026) mahcup biçimde söz edilen kıdem tazminatını ortadan kaldırma niyeti Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz tarafından açıkça söylem edildi.
2024-2026 periyodu OVP’de kıdem tazminatı ile ilgili açık bir tabir yer almıyor fakat “Otomatik İştirak Sisteminin (OKS) patronların de katkısı ile ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceği tamamlayıcı emeklilik sistemi kurulacaktır” tabirine yer veriliyor. İkinci Basamak Emeklilik Sisteminin 2024 4. çeyrekte kanunla düzenleneceği belirtiliyor. OVP’de yer alan ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşecek tamamlayıcı emeklilik sisteminin kaynağının kıdem tazminatı olduğu net olarak belirli oldu.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz mevzuya ait bir soruya verdiği cevapta kıdem tazminatını fona devretme niyetini açıkça söylem etti. Yılmaz, “Kıdem tazminatlarının emeklilik sistemine dahil edileceğine dair bir şey konuşuldu. Çok da soruluyor. O denli bir şey var mı?” sorusuna “Kıdem tazminatında maalesef çok önemli sorunlar de var. Ödenmeme sıkıntıları var. Öteki problemler var. Oluşturduğu bir belirsizlik var. Bilhassa iş dünyası firmaları üzerinde. Hasebiyle bir devir bir fon oluşturup bununla bu sorunu çözme üzere bir yaklaşım vardı. Münasebetiyle bunlar önümüzdeki periyotta tekrar Türkiye’nin gündemde olan hususları olacak” karşılığını verdi (16.9.2023 AA).
Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) gayesinden başka olarak OVP’de yer alan esnek çalışma biçimlerinin yaygınlaştırılması (uzaktan, kısmi ve süreksiz vadeli çalışma ile platform çalışması) gayesi de kıdem tazminatı için önemli tehlikedir. Hükümet tarafından daha evvel tekraren gündeme alınan belli vadeli kontratların yaygınlaştırılması yoluyla da kıdem tazminatı ortadan kalkmış olacak. Zira muhakkak müddetli (geçici) çalışan emekçilerin kıdem tazminatı hakkı yok. Dahası iş mukavelesi muhakkak müddetli olduğu için ihbar öneli (veya ihbar tazminatı) da kelam konusu olmayacak. Bunlara ek olarak muhakkak müddetli çalışanlar için iş garantisi kararları de geçerli olmayacak. Hasebiyle OVP’de satır ortalarında kıdem tazminatına yönelik çok istikametli tehditler var.
47 YILDIR DEVAM EDEN SALDIRI
Anlaşılan çok reaksiyon çekeceği için OVP’de açıkça yer verilmeyen kıdem tazminatının fona evresi sorunu tamamlayıcı emeklilik sistemi (TES) ismi altında kamuoyuna sunuluyor. Kıdem tazminatının fona dönemi konusu 1976 yılından bu yana 47 yıldır gündemde. Sayısız formül üretildi, sayısız başbakan ve çalışma bakanı geldi geçti. Hiçbiri kıdem tazminatını fona devredemedi. Sayın Yılmaz’ın bunu aklında tutmasında fayda var. Sayın Yılmaz ve hükümeti yeni bir şey söylemiyor. Kıdem tazminatının fona devredilerek kaldırılması teşebbüsü AKP hükümetleri tarafından birçok kere hedeflendi, her seferinde emekçilerin ve sendikaların duvarına tosladı ve başarısız oldu.
Bizzat sayın Cevdet Yılmaz Kalkınma Bakanı olduğu 2011 yılında 61. Hükümet programında kıdem tazminatı fonuna ait şu sözler yer almıştı. “İşçilerimizin büyük çoğunluğunun alamadığı, işletmelerimizin üzerinde ödeme baskısı oluşturan, çalışma hayatının en kıymetli sorun alanlarının başında gelen kıdem tazminatı sıkıntısını kazanılmış hakları koruyan ve bütün çalışanların kıdem tazminatlarını garanti altına alan bir fon teşkil etmek suretiyle, toplumsal taraflarla istişare içinde çözeceğiz.” O gün bugün kıdem tazminatı fonu sık sık gündeme geldi fakat sendikalardan gelen sert reaksiyonlar nedeniyle gerçekleşmedi.
Yılmaz o periyotta de kıdem tazminatının kaldırılarak ferdi fon sistemine geçileceğini sav etmişti. O kadar ki “Avusturya modelini” seçtiklerini bile söylemişti. Dahası Yılmaz “İşsizlik Fonu’nu getirdiğimizde Kıdem Tazminatını kaldırmadık. Halbuki kaldırmamız gerekiyordu. Hem o hem bu, ikisi birden hiçbir ülkede yok” argümanında bulunmuştu (16.9.2011 tarihli gazeteler).
Eylül 2016 tarihinde misyona başlayan Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Mehmet Müezzinoğlu da kendinden evvelki pek çok çalışma bakanı üzere vazifeye başlar başlamaz kıdem tazminatını fona devretmek için kolları sıvamıştı. Fakat kıdem tazminatı değil bakan gitmişti. 10 Nisan 2019’te Hazine ve Maliye Bakanı tarafından açıklanan Yeni İktisat Program Yapısal Dönüşüm Adımları 2019 başlıklı programda tarafların iştiraki ile kıdem tazminatı ıslahatının gerçekleştirileceği ve kıdem tazminatı ile Ferdi Emeklilik Sistemi’nin entegre edileceği tez edilmişti. AKP hükümetleri devrinde kıdem tazminatını ortadan kaldırmaya dönük sayısız teşebbüs olsa da bunların hiç biri başarılı olamadı.
Mevcut iktisat idarenin başta Bakan Mehmet Şimşek olmak üzere kıdem tazminatından pek hazzetmediği biliniyor. Şimşek Maliye Bakanı olduğu 2010’a işsizliğin sebebi olarak kıdem tazminatını göstermişti: “Türkiye’de istihdam artışının önündeki en büyük manilerden birisi kıdem tazminatının bu kadar yüksek ve ağır olmasıdır.” (Milliyet, 20.4.2010). Anlaşılan bu neoliberal akıl kıdem tazminatını tekrar maksada koydu.
Sayın Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz’a ve Bakan Şimşek’e kendilerinin de çok âlâ bildiği kıdem tazminatını fona devretme teşebbüslerinin tarihçesine tekrar bakmalarını ve bu defteri kapatmalarını öneririz. Zira 47 yıldır kimse kıdem tazminatını yok etmeyi başaramadı.
TES TRUVA ATIDIR
OVP’de yer alan ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşecek tamamlayıcı emeklilik sistemi (TES) maksadı toplumsal güvenlik sistemi ve kıdem tazminatı için önemli bir tehlikedir. Böylelikle giderek düşen kıdem tazminatına tümüyle ortadan kalkabilir. Bu sistem kıdem tazminatının ortadan kaldırılması ve kişisel sigorta primine dönüşmesine yol açar.
Yazının tamamı burada.
