Maliye Hesap Uzmanları Vakfı (HUV), dünyanın önde gelen iktisatçılarını ‘Yakın Gelecekte Dünya ve Türkiye’ panelinde buluştu.
Sabancı Üniversitesi’nden Prof. Dr. Özgür Demirtaş’ın moderatörlüğünü üstlendiği panelde, Massachusettes Üniversitesi’nden Prof. Dr. Daron Acemoğlu ve Johns Hopkins Üniversitesi’nden Prof. Dr. Steve Hanke’nin konuşmacı olarak yer aldığı panele medya, iktisat ve iş dünyası çok ağır ilgi gösterdi.
Prof. Dr. Daron Acemoğlu ve Johns Hopkins Üniversitesi’nden Prof. Dr. Steve Hanke de konuşma yaparak soruları yanıtladı.
Özgür Demirtaş, tecrübeli bir moderatör olarak hakkında övgüler düzdüğü MIT Prof. Dr. Daron Acemoğlu’nu sahneye davet ederken, Nobel Ekonomi Mükafatını de neden alamadığını açıkladı: ‘Henüz bunun için çok genç!’
Özgür Demirtaş, Steve Hanke’yle Daron Acemoğlu’nun Ortasını Bulamadı..
İlk kısımda Özgür Demirtaş, Acemoğlu ve Hanke’ye sorularını yöneltirken, ikinci kısımda da konukların sorular cevaplandı.Daron Acemoğlu ve Steve Hanke’nin, birbirlerinin ‘durgunluk ve enflasyon’ teorilerinde fikir birliğine varamaması, ortalarında esprilere neden oldu.
En çok merak edilen, medya ve gerçek dal temsilcilerinin de birbiri gerisine ısrarla sordukları sorunun ana kaynağı Türkiye olurken, bakanlık için ismi geçen Mehmet Şimşek’in ne yapması gerektiği, ne yapabileceği, Türkiye’nin içinde bulunduğu meselelerden nasıl kurtulacağı ya da yaşayacağı meselelerin büyümesi halinde neler olacağı çok merak edildi.
Türkiye’deki ekonomik meseleler Daron Acemoğlu’na çok sorulunca ünlü ekonomist 5 evrede karşılık verdi:
- Orta vadede yüksek kaliteli yani verimli bir büyüme,
- Kurumların düzenlenmesi,
- Enflasyon sorununun çözülmesi,
- Bankaların ‘kendilerinin de bilmediği’ sıkıntılı kredilerinde düzelme
- Seçimden çok evvel başladığını belirttiği) bütçe problemleri ve inançla, üretken yatırıma geçilmesi gerektiğini söyledi.
Acemoğlu, sorular karşısında Mehmet Şimşek’in şu devir için en uygun aday olduğunu lisana getirdi.
Panelin moderatörlüğünü üstlenen Prof. Dr. Özgür Demirtaş, verimliliğin artırılmasının en değerli mevzulardan biri olduğuna dikkat çekti. Dünyanın ekonomik nizamdan geçtiğini belirten Demirtaş, tarihte olanların, dünyanın geleceğinin anlaşılması konusunda yardımcı olduğunu vurguladı.
TEKNOLOJİ YANLIŞSIZ KULLANILMIYOR
İlk kelamı alan Prof. Dr. Daron Acemoğlu’nun Endüstriyel İhtilal (The Industrial Revolution) bahisli sunumunu gerçekleştirdi.
Prof. Dr. Daron Acemoğlu sunumunda yapay zekadan yola çıkarak, sanayi ihtilalinden bu yana yaşananları ele aldı. Teknolojinin gücüne değinen Acemoğlu, insan faktörünün vazgeçilemez olduğunu belirtti.
Türkiye ve dünyaya ilişkin tespitlerin ve grafiklerin de yer aldığı sunumunda Acemoğlu, her zamanki gibi ‘demokrasi’ vurgusunu da yaptı. Türkiye’nin ekonomik datalarında 2000 sonrasını ele almak yerine 1970-1980’lerden başladı.
Büyüme odaklı iktisattaki global ve lokal gelişmelerde bilhassa alt gelir gurubunun uzun yıllar içinde erimesine değinirken, orta sınıfın da son yıllarda nasıl eridiğine dikkat çekti. Türkiye’nin büyümesi özelinde de ihracattaki ‘teknoloji’ azlığı konusunda ikazda bulundu.
Acemoğlu, sunumunda şunları söyledi:
Yapay zeka, dünya iktisadının büyük olasılıkla büsbütün değiştirecek sürecin birinci adımı. Amerika’da herkesin konuştuğu mevzu. Türkiye’de kıymetinin anlaşılmadığı bir teknoloji. Amerika’da da hakikat soruları sormuyorlar. Bu teknoloji ve bununla gelenlerin potansiyelinin çok altında olduğumuzu ve yanlışsız kullanılmadığını düşünüyoruz. Bu teknolojileri kim denetim ediyor ve kimin yarar göreceği formda denetim ediliyor? ChatGPT üzere teknolojilerin öne çıkmasıyla daha çok sorulan soru.
Prof. Dr. Steve Hanke sunumunda, para arzını yarattığı enflasyonist tesire vurgu yaparken, ekonomiyi güç düşürmeden, sakinlik yaratmadan enflasyonu düşürme çalışmalarından bahsetti. ABD ve Türkiye örneklerini ele aldı.
‘PARA VE FİYATLAR ORTASINDA BİR İSTİKRAR VAR’
Daha sonra kelam alan Prof. Dr. Steve Hanke ise sunumunda şu mevzularına dikkat çekti:
Gelir farkındalığı oluşması için gelir oluşturulmalı. 147 ülkeyi inceledim ve başlangıç olarak bilgilerimi 1990’dan 2001’e sınırladım. Burada para tedariği ve fiyat değişiklikleri üzerine teğe bir kuram oranını denemek istedim. Yüzde 10l’uk bir değişme olursa fiyatlarda da olmalı. Pekala ben ne buldum? Ortadaki münasebet 0.94’tü. Bilhassa para tedariğinde ve fiyat değişimde bir oran var. Gerçek ekonomik büyüme stabil, para tedariği stabil.
Hanke, Merkez Bankası’nın ‘liralaşma’ teorisini ‘dolarizasyon’ olarak ele alarak dünyanın en güçlü parasına odaklı olmamanın ‘yalan’ olacağını belirtirken, Türkiye’nin potansiyeline de dikkat çekti.
‘COVID VAKTİ PARA TEDARİĞİ GRAFİKTE TAVAN YAPTI’
ABD’ye bakacak olursak, para tedariği covid vaktinde grafikte tavan yaptı. Trump para konusunda devlet borçlanmasında tavan yaptı. Merkez bankası tarafı parasallaştı. Para tedariğinde 2021 Temmuz’unda tavan yaptı. Bu ikinci dünya savaşından sonraki en yüksek bedeldi ve alakalı halde gecikme 12-24 ay. Burada Amerika’da kayda paha bir enflasyon yükselişi oldu. Yakın vakitteki aşağı istikametli harekete dikkat edin. Para tedariği konusunda azalma var. Şu an neredeyse eksi 4 buçuk. 1948’den beri ABD’deki grafikte bu negatifi görmek için 1936’ya gitmek lazım. Para tedariğinde evvel patlama sonra azalma yaşandı.
‘ENFLASYONUN BİTİŞİYLE ABD RESESYONA GİRECEK’
Wall Street Journal Şubat’ta, para tedariğindeki patlamada büyüme en çok yüzde 9 olacak dedi. Enflasyon 9.1 e çıktı. Bu para teoremini uygulayarak, nokta atışıyla bu oranı tespit ettik. Büyük çöküşte ne olacak? Burada FED’de el frenini çektik. Bu yılın sonuna yanlışsız enflasyon yüzde 2 ile 5 ortasında olacağını düşünüyoruz. Şu an 4.9. Bayağı bir düştü. Enflasyon öyküsü ABD’de son buldu.
