Eski Merkez Bankası başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara, kur muhafazalı mevduatı saadet zincirlerine benzeterek “Sonuna yanlışsız yaklaşılıyor” dedi. Kara, toplam mevduatın 120 milyar dolara çıktığını belirterek temmuz sonrası her hafta 8-10 milyar dolarlık geri dönüş olacağını söyledi.
KKM, iktidarın siyasetleriyle TL’nin yabancı paralar karşısında artan paha kaybını yavaşlatmak gayesiyle Aralık 2021’de uygulanmaya başlamıştı.
KKM’de vade sonunda faiz ya da varsa kur farkı ödeniyor. Bütçeye ağır bir yük getirse de seçim öncesi artan döviz talebini dizginlemek isteyen iktidar ilgiyi artırmak için KKM için bir ayda dört yeni düzenleme getirmişti.
Hakan Kara, KKM’nin 2022’deki toplam yükünü 181,5 milyar olarak hesaplamıştı.
Kara, Twitter’dan KKM’nin saadet zinciri olarak tarihe geçmeye aday olduğu belirterek, artık bunun sonuna yaklaşıldığını söyledi.
Kara’nın tespitleri ve ihtarları şöyle oldu:
*İlerde geriye dönüp baktığımızda şaşırmamak için Ponzi (saadet zinciri) kavramını anlamakta yarar var. Charles Ponzi 1920’de keşfettiği sistemle binlerce yatırımcıyı posta pullarıyla kâr elde ettiğine inandırmış lakin artta bir kıymet üretimi olmadığı için sistem çökmüştür.
*Ponzi sisteminde evvel herkes memnundur, ama vakit içinde saadet zincirinin sürdürülemeyeceği anlaşılınca daha büyük riskler alınır, büyük ödünler verilir; tahribat büyür ve sonunda sistem çöker. İçerde kalan yatırımcının canı üzücü halde yanar.
‘KKM ponziye benziyor’
*Bizdeki KKM de bir ponzi olarak tarihe geçmeye aday. Devlet evvel kendi parasının faizini yanlış belirleyerek itibarsızlaştırıyor, sonra da vatandaşa diyor ki TL’yi tutmak istemiyorsanız riskini ben alıyorum, yani kur müdafaası sağlıyorum.
*KKM bir ponziye benziyor zira ortada bir paha olmadığı halde, evvel herkes kendini süreksiz olarak keyifli hissediyor. Mesela KKM birinci çıktığında Bankalar memnundu. Kurdaki kanama durdu, fonlama maliyetleri düştü. Bankalar önemli karlar yazdılar.
*Merkez Bankası memnundu, bankalardan döviz dönüşümlü KKM’yi satın aldığı için döviz konumundaki bozulmayı sınırlayabildi, kuru tutabildi. Hazine de memnundu, fazla faiz ödemeden borçlanabildi.
*Mevduat sahipleri de memnundu. Hem mevduatlarına kur müdafaası sağladılar hem de devir periyot dolar cinsinden düzgün faiz aldılar.
‘Tıkanma işaretleri’
*Fakat her ponzide olduğu üzere vakit içinde bu sistem de tıkanma işaretleri gösterdi.
*Bir mühlet sonra kurdaki yükselişin KKM’nin kamuya maliyetini artıracağı anlaşılınca kuru tutmak için TCMB rezervleri harcanmaya başlandı. Kamu artık çok da keyifli değildi. Çarkın dönebilmesi için bankalara hazine tahvili tutma yükümlülüğü getirildi.
*Bir sonraki basamakta sistemin ömrünün uzatılması için mecburen KKM faizleri özgür bırakıldı, maliyetli yapılandırılmış eserlere müsaade verildi. Ama bankaların döviz varlıklarının bir kısmı (swap) TCMB tarafından satın alındığı için bankaların likit varlıkları azalıyordu.
*Ayrıca KKM’nin sürdürülmesi için getirilen tahvil yükümlülüğü nedeniyle bankalar TL mevduat faizlerini de artırmak zorunda kaldılar. Kısacası KKM’nin bankalara maliyet giderek artmaya başladı. Artık herkes keyifli değildi.
*Bir sonraki evrede bankaların ponziyi sürdürmeleri için sopalar güçlendirildi. Tahvil tutma zaruriliği sıkılaştırıldı, çıta her seferinde üst çekildi. KKM ponzisini sürdürmek için atılan finansal mühendislik adımları da ‘makroihtiyati’ ve ‘liralaşma’ diye sunuldu.
*Gelinen noktada KKM’deki mevduatlar 120 milyar dolara çıktı. Temmuz’dan sonra her hafta yaklaşık 8-10 milyar dolar geri dönüş olacak. Devasa bir potansiyel döviz talebi…
‘KKM, bombaya dönüştü, sonuna yaklaşılıyor’
*Özetle KKM, patlamaması için her seferinde daha büyük ödünler verilmesi gereken bir bombaya dönüştü. Üstelik daima büyüyerek potansiyel tahribatı artıyor. Bir nevi ponzi… Farkı devletin bu yükü üstlenmeyi baştan taahhüt etmesi fakat ne vakte kadar yüklenebileceği meçhul.
*KKM isimli saadet zincirinin sonuna gerçek yaklaşılıyor. Bu saatli bombanın evvel büyümesinin durdurulması, sonra da denetimli bir halde etkisiz hale getirilmesi gerekiyor. Bu yapıda ısrar edilirse sonu güzel bitmeyecek. Uyarması bizden…
Banka Dünyası
