2021 yılı Eylül ayında, enflasyon da siyaset faizi de yüzde 19 iken ve de enflasyon yükseliş sinyalleri verirken Merkez Bankası’nın faizleri düşürmeye başlamasıyla girilen irrasyonel sürecin faciaya yanlışsız gittiği kısa müddette anlaşıldı. Bunun üzerine faiz indirme kararından birkaç ay sonra, müsaadesi olmadığı için faizleri yükseltemeyen, iktisat idaresi bu kere panzehir olarak kur muhafazalı mevduat hesabını (KKM) icat ederek devreye soktu. Bu hesabı açanlar, ya TL ya da döviz mevduat hesabındaki paralarını muhakkak bir vade ve faiz karşılığı KKM’ye yatırıyorlar. Vade sonu geldiğinde, Merkez Bankası tarafından ilan edilen döviz alış kuru ile hesap açılışındaki döviz alış kuru karşılaştırılıyor, vade sonundaki kur farkı, hesabın faiz getirisinden yüksekse kur farkı, faiz getirisi kur farkından yüksekse o vakit da faiz ödeniyor. Böylelikle bu modelle mevduat ister TL isterse döviz cinsinden olsun kurdaki değişmelere karşı korunmuş oluyor. KKM hesaplarından elde edilen faiz ya da primlere vergi kesintisi (stopaj) uygulanmıyor, bir öbür sözle ödeme net yapılıyor. Münasebetiyle buradan Hazineye bir katkı gelmiyor.
Temmuz ayı sonu prestijiyle KKM hesaplarında 3,3 trilyon lira para bulunuyor. Bu fiyat toplam mevduatın (TL + yabancı para) yaklaşık yüzde 26’sına denk geliyor.
Başlangıçta TL mevduatın kur farkları Hazine tarafından bütçeden, döviz tevdiatından gelen kur muhafazalı hesapların kur farkları da Merkez Bankası tarafından ödeniyordu. Yakın vakitte çıkan yasa ile her iki yükümlülüğün de Merkez Bankası tarafından karşılanması karara bağlandı. Bununla birlikte geçmişten gelen yükler nedeniyle, bütçeye yük gelmesi devam ediyor. KKM’nin 2023 bütçesine yükü birinci yedi ayda 34,5 milyar TL oldu (2022 yılında yıllık yük 92,5 milyar TL idi.) 2023 yılsonunda bütçeden ödenecek toplam fiyatın 90 – 100 milyar TL’yi bulacağı iddia ediliyor.
Merkez Bankası’nın KKM hesapları için ödediği kur farkının ölçüsü açıklanmadığı için bilinmiyor. Bu ödemelerin açıklanmaması, günlük bilanço açıklayan bir merkez bankası açısından, kıymetli bir eksiklik olarak görülüyor. Bu durumda Merkez Bankası’nın ödeyeceği KKM farkları için çeşitli iddialar ortaya atılıyor. Piyasada yapılan kestirimler Merkez Bankası’nın bu yıl KKM için yapacağı ödemelerin 500 milyar TL’den aşağı olmayacağı istikametinde. Bu durumda KKM için Hazine ve TCMB’den bu yıl yapılacak toplam ödemelerin 600 milyar TL’yi aşacağını kestirim etmek mümkün.
Yazının tamamı burada.
