Yeniden seçilen Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın alışılmışın dışında iktisat siyasetlerinden uzaklaşmaya istekli olduğuna dair işaretler, yatırımcıların ülkesine yönelik iyimserliğinin artmasına neden oldu.
Bu gelişmeler yürek verici lakin yatırımcılar, Türkiye iktisadında yapılması gereken ayarlamanın boyutunu ve Erdoğan’ın siyaset değişikliği sahiden başlamadan rotasını aksine çevirme riskini hafife almamalı.
Türkiye iktisadı adeta gerçekleştirilmesi umutsuz politika düzenlemelerine muhtaçlık duyuyor. Yıllar süren Erdoğanizm, yani düşük faiz oranları ve kısıtlayıcı döviz düzenlemeleri, yüksek enflasyon, geniş bir cari hesap açığı ve çok bedelli bir döviz kuru dahil olmak üzere büyük ekonomik dengesizliklerin oluşmasına neden oldu.
Erdoğan’ın tekrar seçilmesi durumunda iktisat siyasetlerini yumuşatabileceğine dair söylentiler ortalıkta dolaşıyordu. Mehmet Şimşek’in hazine ve maliye bakanlığına atanması, ortodoks ekonomik siyaset üretimine geçişin muhtemel olduğunun birinci ikna edici işareti. Şimşek, yatırımcılar tarafından büyük hürmet görüyor ve piyasalar onun atanmasına olumlu reaksiyon verdi – bir ülkenin temerrüde karşı sigorta vazifesi gören Türkiye’nin beş yıllık kredi temerrüt takaslarının (CDS) maliyeti keskin bir biçimde düştü.
Erdoğan’ın neden apansız fikrini değiştirdiği aşikâr değil. Tahminen de mevcut siyasetin sürdürülemez olduğunu ve her ne kıymetine olursa olsun büyüme stratejisine seçimin sona ermesinden sonra gereksinim kalmadığını fark etti. Sebep ne olursa olsun, yetkililer artık güvenilirliği yine inşa etmek için çok çalışıyorlar. Şimşek’in hafta sonu yaptığı açıklamalar pek çok kutucuğu işaretledi: mali disipline bağlılık, fiyat istikrarı ve daha “rasyonel” siyasetlere referans.
Bu, ortodoksluğa gerçek gerçek bir geçişse, süratli bir halde itimat verici adımlar atılmalıdır. Birincisi, siyaset yapıcıların para ünitesi üzerindeki hakimiyetini gevşetmek olacak. Son aylarda lirayı yapay olarak güçlü bir düzeyde desteklemek için çeşitli döviz kısıtlamaları ve merkez bankası müdahaleleri kullanıldı. Bunlar seçimden evvel başarılı oldu, lakin bir bedeli oldu: Merkez bankasının esasen tehlikeli derecede düşük düzeylerde olan döviz rezervleri daha da düştü ve Türkiye ihracatta rekabet gücünü çok kaybetti.
Cari süreçler hesabında sürdürülebilir bir toparlanma ve yabancı sermayeyi çekmek isteyen siyaset yapıcılar, rekabetçi bir döviz kuru olmadan bunu başarmayı umut edemezler. Türkiye’nin hem nominal hem de gerçek olarak lirada değerli bir düzenlemeye muhtaçlığı var. Daha süratli bir paha kaybı, siyaset yapıcıların müdahaleleri gevşettiğine ve para ünitesinin gerçeğe uygun kıymete dönmesine müsaade verdiğine dair beğenilen bir işaret olacaktır.
Ancak gerekli para ünitesi ayarlamasının boyutu değerli olacaktır. Yanılgı yapılırsa, enflasyon tekrar yükselişe geçer. Büyük ve sistemsiz kur düşüşleri özel kesimde baskılara neden olabilir.
Bir sonraki kilit adımın, merkez bankası yapısında bir değişiklik içermesi gerekecek. Yeni bir merkez bankası lideri minimumdur. İşi kim üstlenirse faiz oranlarını keskin bir biçimde yükseltme özgürlüğü verilmesi gerekecek. Gelişmekte olan piyasalardaki tecrübe, enflasyonu tekrar tek haneli sayılara getirmek için uzun yıllar yüksek gerçek faiz oranlarının gerekmesidir. Bunu yapmak için siyasi pürüzleri aşmak değerli bir zorluk olabilir.
Tüm bunları birkaç hafta evvel hayal etmek zordu, lakin hala cevaplanmamış sorular var. Bu, faiz oranlarının sadece kademeli olarak artırıldığı yarım yamalak bir siyaset değişikliği mi olacak? Dış finansman sorunları bu kadar şiddetliyken, siyaset yapıcılara vakit kazandırmak süreksiz bir strateji mi? Erdoğan’ın faiz oranlarını yükselttikten sonra 2021’de merkez bankası lideri Naci Ağbal’ı birdenbire vazifeden alması, mantıklı atamalarda çok süratli bir formda iyimserliğe kapılmanın tehlikeleri hakkında uyarıcı bir kıssa.
Ankara ortodoksluğa hakikat bir yola girerse, iktisadın orta vadeli görünümü değişebilir. Liranın on yıllık kıymet kaybı, büyük ölçüde Türkiye ve global enflasyon oranları ortasındaki geniş uçurumu ve yatırımcıların para ünitesini elinde tutmak için talep ettikleri primin ödenmemesini yansıtıyor. Bu eğilimleri bilakis çevirecek siyasetler, Türkiye’yi yıllardır içine düştüğü yüksek enflasyon-değer kaybeden TL tuzağından kurtarabilecek potansiyele sahip.
Şimdilik, temel odak noktası bu siyaset değişikliğinin kalıcı olmasını sağlamaktır. İktidar Erdoğan’ın elinde toplandığı sürece, ortodoksiye her an son vereceği tehdidi devam edecek. Bu muhtemelen Türk varlıklarına ait risk priminde gizli kalacak. Erdoğan’ın ortodoksiye dönüşü süreksiz olursa, Türkiye başa döner. Şiddetli bir döviz krizi daha büyük bir tehdit haline gelebilir ve bu da sonuçta bankacılık dalında ve tahminen de en kaygı verici halde kamu maliyesinde büyük tansiyonlara neden olabilir.
Kaynak: Turkey needs a significant adjustment in the lira
