Kıdem tazminatı yükü iş dünyası tarafından çok uzun yıllardır gündeme getiriliyor. Orta Vadeli Program’da, Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nin (TES) 2024’ün son çeyreğinde hayata geçirileceği yazılınca, 2020’de kimsenin sahiplenmediği bir yasa taslağının içeriği hatırlara geldi ve kamuoyuna yansıdı. OVP’de işaret edilen sigortaya literatürde “ikinci sütun” ya da “ikinci basamak” deniliyor. Klasik, kamu tarafından yürütülen emeklilik sistemi yanında ikinci bir prim ödeyip, emeklilik hakkı elde etmeyi sağlıyor. Bireysel emeklilikten farkı ise iştirakin zarurî olması ve kamu ve/veya patronun de prim takviyesi verebilmesi.
OVP ile önerilen sistemin ne olduğuna, neyi kapsadığına ait resmi olarak ya da yetkili bireylerce bir açıklama yok. Yeniden gayri resmi olarak, “Kıdem tazminatı fonu olmayacak” deniliyor.
Kısa bir özetle; 2012 yılında SGK, Türkiye için AB projesiyle ikinci sütun emeklilik araştırması yaptı. Bu periyot kıdem tazminatının fona dönüştürülmesi isteğinin de alevlendiği günlerdi. O günlerden bu yana kimi hükümet ve ekonomik metinlere kıdem tazminatının fona dönüştürülmesi ve ikinci basamak emeklilik husus olarak girdi. Geçen vakitte BES hayata geçti, bir orta zarurî katılım-gönüllü çıkış üzere yollar denendi. 2020’de salgın devrinde, kıdem tazminatının da fona dönüşeceği TES önerisi ortaya çıktı. Basın aracılığıyla tartışılan düzenleme taslağı resmi olarak sunulmadı. Sistem, zarurî iştirak, prim ödemesi ve 60 yaş, en az 10 yıl kaidesini içeriyordu.
Fona dönüşmüş kıdem tazminatı ve mecburî iştirakli bir sisteme emekçi kadar patron de itiraz ediyor. Emekçi sendikaları 1 yıla 30 günlük fiyat olan kıdemin kaldırılmasına şiddetle karşı, Türk-İş’in genel grevle karşılık vereceğine dair genel heyet kararı var. Patron hem personel sadakati açısından hem de yüksek prim yükü nedeniyle, müddet azaltılmadan bir düzenlemenin anlamsız olduğunu belirtiyor. 2024’te yürürlüğe girmesi öngörülen TES her çalışan ve patron mecburî prim ödeyecek. Böyle olunca, birinci ödemeler yapılıncaya kadar büyük bir fonun oluşacağı kesin. Pekala bu fonu kim işletecek, kim yarar sağlayacak?
Olumlu tarafta, dezenflasyon sürecindeki Türkiye’nin bütçesi ve iktisadı için ucuz ve sağlıklı kaynak yer alacak. Bilhassa Avrupa ülkelerinde çok başarılı örnekler var. Türkiye’nin ise geçmişten gelen makus “fon” tecrübeleri bulunuyor. Kıdem tazminatı olmadan patrona gelecek ilave prim yüküne özel kesim ne der, kayıt dışılığa tesiri ne olur bilinmez. Kıdem tazminatı dahil edilirse çalışma dünyasının evvelki yansılarından işin güç olacağını şimdiden görmek mümkün.
Ekonomim
