Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın (TCMB) siyaset faizini yüzde 15’e yükseltmesinin akabinde Dolar/TL kuru birinci defa 24’ü geçti. Pekala, bu döviz kuru ihracatçıların beklentisini karşılayacak mı?
Türkiye, ihracata dayalı büyüme siyasetiyle birlikte aylık ve yıllık bazda ihracat rekorları kırmaya devam ediyor. 2022 yılında ihracat %12,9 üzere rekor bir artışla 254,2 milyar dolara ulaştı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan yıl başında “Bu sayı, Cumhuriyet tarihimizin rekorudur” dedi ve artık Türkiye’de ihracat yapmayan hiçbir kentin kalmadığını belirtti.
Fakat artan ihracatla birlikte ithalat da yükseldiği için, Türkiye geçtiğimiz yıl rekor düzeyde cari açık verdi.
İhracatçılar ise enflasyona bağlı artan üretim maliyetlerine rağmen, dolar kurunun uzun müddet stabil kalması sebebiyle rekabet güçlerinin zayıfladığını ve kurdaki artışın devam etmesi gerektiğini söylüyor.
BBC Türkçe’ye konuşan Türkiye İhracatçılar Meclisi Tarım Konseyi Lideri Melisa Tokgöz Keyifli, “Güçlü TL bizi üretimden uzaklaştırıyor. TL güçlü kaldığı sürece biz ithalata başlarız, üretim kapasitemiz düşer ve ekonomimiz daralır” diyor.
6 Haziran’da Habertürk’te konuşan Türkiye İhracatçılar Meclisi Lideri Mustafa Gültepe, kur baskısı sebebiyle birinci 5 ayda ihracatta 20 milyar dolar kayıp yaşandığını söylüyor:
“İhracatçı kur yükselsin istiyor diyorlar. Biz yüksek kur istemiyoruz. Enflasyon ne kadar artıyorsa, kurdaki artışın o halde olmasını istiyoruz. Zati kurun yıl başında 24 olması gerekiyordu.”
“Özellikle kur muhafaza mevduatı çıktıktan sonra, kur çok fazla baskılandı ve biz bu noktada rekabetçiliğimizi kaybettik. Mecbur olunan bölümler dışında suyun akışı öteki ülkelere kaydı.”
“İhracatçının 24’ü istemesi, hammadde fiyatlarının artışını girdilerle karşılayamaması sebebiyle. Çok bedelli TL olduğu vakit bütün kesimler ihracatta kayıp yaşar”
Seçim öncesi döviz kurunun enflasyon karşısında baskılandığı bir gerçek.
Peki Türkiye, ihracatın büyümesi uğruna dövizin daha da yükselmesini göze alabilir mi?
İhracat artarken, cari açık da rekor kırıyor
İhracat bir ülkenin büyümesindeki temel faktörlerden biri olsa da, tek başına kâfi değil. Dış ticaret açığının azalması, yani ihracatın ithalatı karşılama oranının yüksek olması gerekiyor.
Halbuki Türkiye’de ihracat oranları artarken, ithalat oranları da artıyor ve ihracata dayalı büyüme siyasetiyle cari fazla verilmesi hedeflenirken, cari açık rekorları kırılıyor.
2022 yılında ihracat yüzde 12,9 oranında artışla 254,2 milyar dolara, ithalat ise yüzde 34,3 oranında artışla 364,4 milyar dolara erişti. Böylelikle dış ticaret açığı 110,2 milyar dolar oldu ki bu sayı, son 27 yılın en yüksek cari açığına tekabül ediyor.
2023’ün birinci beş ayında da durum emsal. Ticaret Bakanlığı bilgilerine nazaran, yılın birinci 5 ayında dış ticaret açığı 56,1 milyar dolara ulaştı.
‘Kur, enflasyon karşısında ezildi’
Ege Dokuma ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği Lideri Jak Eskinazi, “Bu kur ihracatçıyı biraz rahatlattı lakin bence kâfi değil” diyor.
Kurun enflasyona ezildiği ve maliyetlerin TL bazında arttığı süreçte ihracatçıların pazar kaybettiğini söyleyen Eskinazi, “Bugünlerde ihracatçı müşterilerine en azından fiyat verebilmeye başladı” diyor.
Peki, 2018 yılından beri artan döviz kuruna karşın ihracatçılar neden pazar kaybetti?
Eskinazi, “Enflasyonun yüzde 50 olduğu yerde kur artışı yüzde 10’larda kaldı. Döviz kuru, enflasyona karşı ezildi” diyerek açıklıyor:
“Enerji fiyatları dünyada 3’te 1 fiyatlara düştüğü vakit Türkiye düşürmedi, ortadaki farkı başka açıklarını kapatmak için kullandı. Orada doğal ki ihracatçının beli büküldü.”
“Sonra krediye ulaşımda zorluk ve döviz kurlarındaki baskılar başladı. Baskılar başlayınca Türkiye kazanmış olduğu o piyasayı ve rekabetçiliğini tekrar kaybeder duruma geldi.”
‘Güçlü TL, bizi üretimden uzaklaştırıyor’
İstanbul Yas Meyve Zerzevat İhracatçıları Birliği Lideri ve TİM Tarım Şurası Lideri Melisa Tokgöz Keyifli, kurun baskılandığı mühlet boyunca ihracatçının girdi maliyetlerinin arttığını ve ihracatçının rekabet potansiyelini kaybettiğini söylüyor:
“Güçlü TL, bizi üretimden uzaklaştırıyor, halbuki biz üretmeliyiz. Güçlü TL ile ihracat yapamadığımız vakit, sağ cebimizden sol cebimize koyuyoruz. Meğer biz ihracat yapmalıyız ki, yabancıların cebindeki parayı alalım, kendi iktisadımızı büyütelim ve güçlendirelim.”
“TL güçlü kaldığı sürece, biz ithalata başlarız, üretim kapasitemiz düşer ve ekonomimiz daralır. Zira ben ihraç edemezsem, o eseri bunu üretecek şahıslara da daha az muhtaçlık olacak. Ne kadar çok güçlü kur, o kadar çok üretim demek.”
Öte yandan Türkiye’de dövize endeksli mal ve hizmetlerin fiyatı artan kura bağlı olarak daima yükseliyor.
Mutlu ise, “Tabii ki de herkes, kur yükselince her şey çok pahalılaşıyor diyor. Evet, zira biz bu müddette iktisadımızı ve üretimimizi küçülttük. İhracat artarken üretimimizi de büyük tutsaydık, o vakit enflasyon da aşikâr bir düzeyde kalacaktı” diyor.
Mutlu, yeni hükümetin de ihracatla büyüme stratejisini devam ettireceğini düşünüyor.
Kurtulmuş: İktisat yalnızca ihracat yapan dostlarımızdan ibaret değil
18 Nisan’da İktisat Gazetesine konuşan devrin AKP Genel Başkanvekili Numan Kurtulmuş, ihracatçıların döviz kurlarının artmasına yönelik talebine, “Ekonomi yalnızca ihracat yapan dostlarımızdan ibaret değil” diyerek cevap vermişti.
Eskinazi de bütün kararların öncelikli olarak enflasyonu düşürme tarafında olması gerektiğini belirterek, “Döviz kurlarının ihracatçının rekabetçiliğini artırdığı bir gerçek lakin bunu çok olağandışı yaparsanız, altında çok fazla ezilenler oluyor. Enflasyonu düşüremediğimiz surece hem dünya üzerindeki rekabetçiliğimizi hem de çalışanımızı keyifli edemeyiz” diyor.
‘Dünyada yüksek kurla ihracatı artırıp, ithalatı azaltan ülke yok’
Başkent Üniversitesi Memleketler arası Finans ve Bankacılık Kısım Lideri Prof. Dr. Şenol Babuşçu’ya nazaran ise ihracatı kurla desteklemek yanlış bir uygulama.
Şenol Babuşçu, “Kurla ihracatı desteklediğiniz takdirde süreksiz bir tahlil üretmiş oluyorsunuz. Dünyada yüksek kurla ihracatı artırıp, ithalatı azaltan ülke yok. Tahminen bunu süreksiz olarak yapıyorsunuz fakat sürdürülebilir değil” diyor.
Babuşçu, ihracatla büyümenin sağlanabilmesi için yapısal meselelerin çözülmesi gerektiğini belirtiyor.
‘Enflasyonu artıranlar, ihracatçılar değil’
Türkiye’de tarıma dayalı eserlerin ihracatı yıldan yıla artıyor. Son olarak Mayıs ayında yaş meyve zerzevat ihracatı yüzde 12,4 arttı.
Mutlu, pandemiden sonra Türkiye’nin ziraî eserler açısından güvenilebilir ve sürdürebilir tedarikçi pozisyonuna geçtiğini belirtiyor.
Türkiye’nin bu alandaki en kıymetli rakipleri İtalya, İspanya ve Portekiz üzere ülkelerde yaşanan kuraklık ve iklim krizinin de Türkiye’nin ihracatını artıracağı kestirim ediliyor.
Peki, besin ihracatı enflasyonu nasıl etkiliyor?
Türkiye’de üretilen yıllık takriben 55 milyon ton yaş meyve zerzevatın yaklaşık 5,5 milyon tonu taze olarak ihraç ediliyor.
Mutlu, “Türkiye’nin yaş meyve sebzedeki pazardaki enflasyonu artıranlar ihracatçılar değil. Külliyen üretimdeki sorunlardan kaynaklanıyor” diyerek anlatıyor:
“Biz üretimimizi ve ihracatımızı ne kadar çok artırırsak, içerideki fiyat da o kadar düşer zira bu bir arz talep istikrarıdır. Şayet ben yurtdışına daha değerliye gönderebilirsem, maliyetimi içeriye o kadar daha az yansıtırım.”
“Ayrıca üretim maliyetlerimizi tarladan başlayarak sofraya kadar minimize edersek, eserlerin fiyatında gerileme olacaktır.”
‘Sektör bazında kamu dayanağı gerekebilir’
Seçim öncesinde ihracatçılar, döviz kurunun sabit kalması durumunda yeni hükümetten ihracat takviyesi isteyeceklerini açıklamıştı.
Mutlu, “Şu andaki kurla bu türlü bir takviyeye gereksinimimiz yok, kur yeterli bir yerde lakin biraz daha üstte olmalı ki birtakım istikrarlar yerine otursun” diyor.
Eskinazi ise taban fiyat artırımına bağlı olarak birtakım dallarda hala kamu takviyesine gereksinim olabileceğini kıymetlendiriyor.
“İhracatımıza o denli dallar var ki, dünyadaki rakipleri 200 doların altında işçilikle mallarını üretiyorlar. Şayet biz o piyasalarda da bu ihracatı devam ettireceksek, o vakit sektörel bazda teşvik verilmesi gerekebilir. Zira bu kesimler emek ağır, yani işsizliğimizin de düşmesini sağlayan kesimler.”
