Herkes sayılar görmek ister, bilhassa kestirim durumlarında. Rastgele bir finansal araçta durumu olanlarsa arzuladıkları sayı ve tahlilleri duymak isterler ki kendilerini beğenilen ve rahat hissetsinler, bir nevi ego tatmini için diyelim. Aksi bir yorum duyduklarındaysa reaksiyon gösterebilirler, düşlerine girer, uykuları kaçar, zira durumlarına aşıktırlar.
Hiçbir vakit birilerini keyifli etmek üzere tahlil yapmadım, öteki tahlillere de illa benimki doğrudur diye racon kesip sesimi yükseltmedim zira bütün görüşlere açık ve saygılıyım, ne görüyorsam onu aktardım ve motamot devam.Mayıs ayındaki iki seçim sonrası piyasalar hala istikrar arayışında. Daha evvel de yazdığım seçim öncesi kurların ve faizlerin uygulanan ekonomik siyasetler sebebiyle sıkıştırılmış biçimi artık yerini denenecek yeni siyasetler sonucu farklı düzeylere taşıyor. 19.60TL düzeyinde seçime giren USD kuru Haziran ayını 26TL ile kapattı, yani yaklaşık 1.5 ayda Türk Lirası %32,7 kadar bedel kaybetti. Bunun içerisinde EURUSD paritesindeki USD paha kaybı %0,6 kadar dahil yani USDTRY’de doların rastgele bir kar tesiri olmadığını varsayabiliriz, geneli TL’nin bedel kaybı.
Bu kayıp oranı rastgele bir iktisat için çok yüksektir. Gelen sorular genelde; kur daha yükselecek mi yahut nerede duracak? Bu soruya yanıtı aslen piyasa kendisi veriyor. Şayet birtakım tedbirler alıp harekete geçerseniz, sonucunda piyasanın verdiği yansıyı de ölçmüş olursunuz, yararlarını yahut ziyanlarını değerlendirirsiniz.
Politika faizi %15’e çıkarıldı lakin döviz kurlarında düşüş tesiri yaratmadı, bu da kâfi oranda faizlerin artmadığını gösteriyor, yani dolar bozup TL’ye geçme fikri için piyasa kâfi bulmadı imgesi hâkim. Hür piyasa şartları yaşanacaksa yeni yapılabilecek faiz arttırımları döviz kurlarını bir nebze düşürme eğilimine sokabilir. Kurları denetim altında tutmaya çalışmanın maliyeti maalesef hür bırakılmasından daha yüksek olabiliyor, gitmesi gereken yere daha doğal formda gitmesi en sağlıklı siyaset olabilir, piyasalar her vakit olması gereken istikrarda oluşur.
Yaz aylarında turizmden gelebilecek dövizler biraz rahatlama sağlayabilir lakin bu yalnızca 2-3 ay için kâfi olabilir, okullar açıldıktan ve turizmin dönemsel tesirinden arındıktan sonraki siyasetler ehemmiyet kazanacaktır. Sıcak paranın gelip süreksiz tesiri oluyor. Dış açığı kapatmak için uzun vadeli fiziki yatırımlar gerekir, istihdamı arttıracak inançlı yatırımlar sağlanmalı, fakat politik, türel ve ekonomik açıdan yabancılara itimat sağlanmadan bu çok güç ve çok vakit alabilir. Kimi eserlerde üretim olmadığından yahut yetersiz kaldığından ithalatın kural olduğu Ülkemizdeki ithalata dayalı iktisatta her ay maalesef daha da borçlanıyoruz, döviz gereksinimi daima artıyor ki kurların gevşememesinin ana sebebi bu dengesizliktir, daima ek döviz gereksinimi.
Şu bir gerçek ki yaz aylarında güç tüketimi daha azdır bu sebeple güç ithalatına döviz muhtaçlığımız azalıyor. Üretim katiyen yetmediği için kış aylarında alımlarımızın artacağı malum. Neyse ki iki kış evvelki üzere memleketler arası borsalarda fiyatlar 2-4 katına çıkmış değil, tam zıddı aşağıdalar; kışa yanlışsız biraz kıpırdama olabilir, kurlar da çok artmazsa kış aylarını nispeten daha sakin geçirebiliriz. Yeniden de memleketler arası politik ve savaş durumlarını güç fiyatları açısından takip etmekte yarar olacaktır.
Reel enflasyon ile resmi açıklanan ortasında bir fark olduğu büyük bir kesim tarafından kabul edilmektedir, bu da alakalar açısından dertler yaratıyor, yani toplumsal sosyolojik olaylar yaratmaktadır. Kiracı ile mesken sahibi ortasındaki kira artışlarından tutun banka ile kredi sahipleri ortasındaki tartışmalar, iş veren ile çalışan ortasındaki maaş artışlarına kadar birçok farklı zahmetler oluşmaktadır. Bunun dermanı resmi ile gerçek ortasındaki farkın minimal olması gereğidir, kimseyi etkilemeyecek düzeyde olmasıdır.Genel finansal mantıkta faizler artınca bir ölçü varlığın faize hakikat kayıp dövizde ve borsalarda bir gevşeme yaşanması beklenir, fakat yüksek enflasyonist ekonomilerde bu birebir biçimde gerçekleşmeyebilir. Her sayısı gerçek hesaplamak daha hakikat tahlillere yönlendirebilir. Borsaya daima dolar bazında bakarım, tam olmasa da nispeten TL’nin birçok kıymet kaybını kayda almış bir bakış açısı olduğuna inanırım.
Geçmiş yıllara nazaran dolar bazında birçok pay ucuz görünebilir lakin; yükselmesi için yahut düşmesi için, şimdiki ve gelecekteki sebepleri iki kolon halinde sıralarsanız sonuç ne çıkar, yatırım yapılmalı mı beklemeli mi herkes kendine nazaran tablo hazırlayabilir, hangi liste daha ağır basıyor?
Emlak piyasasında bir yavaşlama mevcut. Kurların ve faizlerin yükselmesiyle birlikte yatırım gayeli alımlarda bir frenleme kelam konusu, muhtemelen ortamın biraz sakinleşmesi bekleniyor. Döviz bazında fiyatı düşen emlaklarda TL olarak fiyat artışları görülüyor lakin şimdi cazip noktaya ulaşmış görünmüyor. Yabancılar için tahminen daha ucuz bir pozisyonda olabiliriz lakin yerli halkı cezbedecek kredi faiz oranlarından uzaklaşıldığı malum, faizler arttıkça kredi alma iştahı düşer bu da emlak süreçlerini tesirler. Hükümetin inşaat bölümünü canlandırmak için cezbedici krediler sunması için bekleme pozisyonuna geçilmiş görünüyor.
Genele baktığınız vakit temelden çözülmesi gereken o kadar çok mevzu var ki… Şirket kira stopajının %18’lik kısmı niye KDV’den sayılmıyor? Bağkur ile SGK emeklilerinin kaideleri niye eşitlenmiyor hatta elini taşın altına koyup iktisada katkılarda bulunan patron niye daha az emekli maaşı alıyor? Bağkur’lularan emeklilik için niye daha fazla çalışma müddeti isteniyor? Enflasyon muhasebesi niye yapılmıyor? Bir şirket %50 kâr yapıyorsa ve bunun hepsi enflasyona gidiyorsa, bir de üzerine gelir vergisi ödemesi olağan mi? Daha bu liste çok uzar…
Son birkaç satır yurtdışı piyasalar için;
Dolar faizi artınca genelde emtia fiyatları gevşer; bu teori son haftalarda birçok emtia için gerçekleşiyor, önemli bir arz-talep dengesizliği yaşananları hesaba katmamak gerekir. Altın üzere kıymetli metaller ve petrol bu teoriye en yatkın eserler olarak grafiksel manada da kendilerini kanıtlıyorlar. Natürel oransal farklılıklar olabilir lakin genel trend ve korelasyon olarak tıpkı yöndeler. Özel istisnai durumlar kaideyi bozmaz, örnek olarak petroldeki kimi problemler, 2020 Nisan ayında ABD petrolünde yaşanan eksi fiyatlı durum ve 2022 başındaki Ukrayna-Rusya krizinin tesirleri, bu ikisi sistemsiz durumlardır, genel teoriyi bozmuyor.
Yeni ekonomik siyasetlerin sonuçlarını orta ve uzun vadede görebileceğiz, şimdi yeni başladığı ve yetersiz olduğu genel olarak kabul görüyor. 2024 lokal seçimler öncesi halka cazip fırsatlar yaratılması olası.
Bazı periyotlarda varlıklarımızla risk alıp yatırımlar yapılabilir, birtakım devirlerde ise varlıkları korumak değerlidir. Fakat hem yatırım yapmak hem risklerden arınmak da mümkündür. Yalnızca kurlar değil, üretilen malların, kullanılan ham unsurların döviz kurlarından bağımsız olarak fiyatları daima denetim altında tutulabilir. İşlerinizde oluşabilecek tahsilat riskleri ve genel varlık ve çalışanların riskleri de denetim altına alınabilir.
Zor bir devir geçiriyoruz, bu tedbirlerin hepsi düşünülmeli…
Fabrizio Casaretto
[email protected]
Yazılarım yatırım tavsiyesi içermez.
