Çin’in önde gelen emlak ve inşaat şirketi, süregelen borç sorunlarına ek olarak düzenleyici kurumların ve isimli makamların yürüttüğü soruşturmalarla karşı karşıya.
Çin’in borç krizindeki inşaat ve emlak şirketi Evergrande, ödeme zahmetlerine ek olarak hakkında başlatılan soruşturmalarla adım adım iflasa yaklaşıyor.
İnşaat kesiminde dünyanın en büyük yatırımcılarından olan şirketler kümesinin, vadesi dolan borçlarını yine yapılandırmak için hazırladığı plan, düzenleyici kurumların ve isimli makamların yürüttüğü soruşturmalar nedeniyle çıkmaza girdi.
Evergrande, 24 Eylül’de Hong Kong Borsası’na yaptığı bildirimde, Çin Menkul Değerler Düzenleme Kurulu ile Ulusal Kalkınma ve Islahat Kurulunun, şirketin borç yapılandırması için hazırladığı plana “idari tedbir” koyduğunu bildirdi.
Bildirimde, şirketin, ana iştiraki Hengda Gayrimenkul Grubu’na yönelik yürütülen soruşturmada alınan “idari tedbirler” nedeniyle yeni borç tahvili çıkaramayacağı belirtildi.
Açıklamanın akabinde şirketin payları, dün gün içinde yüzde 21,8 bedel kaybederken, kümenin 2 yıldır devam eden borç sorunlarını çözüp çözemeyeceğine dair soru işaretleri arttı.
ÇİN’İN GSYH’SİNİN YÜZDE 2’Sİ KADAR BORCU VAR
Evergrande’nin 2022 sonunda 2,4 trilyon yuana (yaklaşık 330 milyar dolar) ulaşan toplam borç yükümlülüğü, Çin’in gayrisafi yurtiçi hasılasının (GSYH) yaklaşık yüzde 2’sine karşılık geliyor.
Şirket, vadesi geldiği halde ödeyemediği için temerrüde düşen 12,6 milyar yuan (1,7 milyar dolar) dış borcu nedeniyle alacaklıların açtığı çok sayıda davayla karşı karşıya bulunuyor.
Çin’de emlak kesimindeki süregelen sakinlik ve konut satışlarında azalma nedeniyle ödeme zahmetleri derinleşen şirket, 25 ve 26 Eylül’de kreditörlerle borç yapılandırmasını görüşmek üzere planladığı 6 toplantıyı iptal etti.
İptallere münasebet olarak “satışların beklenenden zayıf olması” ve “yapılandırma şartlarını tekrar kıymetlendirme ihtiyacı” gösterildi.
Şirket, 30 Ekim’de Hong Kong’da görülecek birinci dava duruşmasına kadar alacaklılarıyla muahedeye varamazsa, borçları karşılığında varlıkları haczedilmeye başlanabilir.
VARLIK İDARE ÜNİTESİ SORUŞTURULUYOR
Evergrande, 16 Ağustos’ta borsaya yaptığı bildirimde, ana iştiraki Hengda Gayrimenkul Grubu’nun, bilgi paylaşımı kurallarını ihlal ettiği kuşkusuyla otoritelerce soruşturulduğunu duyurmuştu.
Şirketin varlık idaresi iştiraki Evergrande Finansal Varlık Yönetimi’nin, “gölge bankacılık” faaliyetlerine yönelik kapsamlı isimli soruşturmanın odağında olduğu anlaşılıyor.
Şirketin, kişisel müşterilere sattığı menkul varlıklardan elde ettiği gelirleri, düzenlemelere ters olarak konut projelerinin finansmanında kullandığı argüman ediliyor.
İştirakin merkezinin bulunduğu Şıncın kentinde polis, 18 Eylül’de “şirketin birtakım çalışanlarının” soruşturma kapsamında gözaltına alındığını bildirdi.
Gözaltına alınanların kimliği açıklanmazken, ulusal basın organlarına sızan bilgilerde, ortalarında Genel Müdür Du Liang ve Genel Müdür Yardımcısı Yao Bıncai’nin olduğu yönetici seviyesinde 10’dan fazla kişinin, “yasa dışı fon toplama” kuşkusuyla soruşturulduğu ileri sürüldü.
Evergrande, 2021’de ortalarında kendi çalışanlarının da bulunduğu 70 bin müşteriye toplam 40 milyar yuan (5,47 milyar dolar) fiyatındaki menkul varlık için nema ödemekte başarısız olmuştu.
ESKİ KÜME YÖNETİCİLERİ DE GÖZALTINDA
Ekonomi ve finans haberleri servisi Caixin’in, “konu hakkında bilgi sahibi kaynaklara” dayandırdığı haberine nazaran, Evergrande’nin eski Üst Yöneticisi (CEO) Şia Haycun ve eski Mali İşler Koordinatörü (CFO) Pan Darong da gözaltında tutuluyor.
Şia ve Pan, 2021’de kümenin krediler için üçüncü taraflara teminat gösterdiği banka mevduatlarını, iştiraklerine yönlendirdiğinin anlaşılmasıyla ortaya çıkan skandal nedeniyle temmuzda istifa etmişti.
Öte yandan kümenin 16 Eylül’de devlete devredilen sigorta şirketi Evergrande Hayat Teminat’ın eski yöneticisi Cu Cialin’in de 17 Eylül’de gözaltına alındığı bildirildi.
Ulusal Mali Düzenleme Yönetimi, yeni oluşturulan, devlete ilişkin Haigang Hayat Sigorta Şirketinin, Evergrande iştirakini tüm varlıkları ve yükümlülükleriyle devraldığını duyurmuştu.
İştirakin “ciddi borç ödeme sorunları olduğunu” işaret eden yetkililer, “yakın kontrol ve risk tahliline muhtaçlık duyulduğunu” vurgulamıştı.
İNŞAAT ALANINDA EN BÜYÜK YATIRIMCIYDI
İş insanı Şu Ciayin tarafından 1996’da “Hengda Grup” ismiyle Çin’in güneyindeki Guangcou kentinde kurulan şirket, büyük kentlerdeki büyük ölçekli konut ve kentsel dönüşüm projelerine yaptığı yatırımla kısa müddette dünyanın en büyük inşaat ve emlak şirketlerinden biri haline geldi.
2009’da Hong Kong Borsası’ndaki halka arzında 722 milyon dolar yatırım toplayan şirket, 2018’de inşaat kesiminde dünyanın en çok gelir elde eden şirketi oldu.
Çin genelinde 280’den fazla kentte 1300’den fazla inşaat projesi gerçekleştiren şirket, 120 binden fazla çalışana istihdam sağladı.
Yılda yaklaşık 600 bin konut üreten şirket, Çin’de konut arzının değerli bir kısmını karşılıyordu.
Ana faaliyet kolu inşaat olan şirket, varlık idaresinden elektrikli araç üretimine, tema parklarından yiyecek içecek markalarına kadar farklı alanlarda da yatırımlar yaptı, ülkenin en başarılı futbol kulüplerinden biri olan Guangzhou FC’nin işletmesini üstlendi.
PROBLEMLERİN BAŞLANGICI
Çin hükümetinin inşaat ve emlak bölümündeki sıhhatsiz büyümeyi engellemek için 2020’den itibaren bankaların ve finans kuruluşlarının dala verdiği kredilere oran sınırlaması getirmesi, Evergrande’nin borçlarını çevirmekte ezaya düşmesini tetikleyen en kıymetli etken olarak görülüyor.
Ülkenin süratli ekonomik büyüme kaydettiği yıllarda yan iş kollarıyla gayrisafi yurt içi hasılanın yaklaşık yüzde 20’sini oluşturan dal, “büyük borç-büyük yatırım” döngüsüyle ilerliyordu.
Çin’de 2019 sonunda başlayan Covid-19 salgını, konut yatırımlarında ve satışlarında sakinlikle bu döngüde önemli kesintiye yol açtı.
Sektördeki sakinlik yatırımcıların borçlanmasını bir anda sorunlu hale getirdi. Üstelik Çin hükümeti de hem çok borçlanmanın finansal sistemde doğurduğu risklerden hem de piyasadaki spekülasyonun konut fiyatlarını çok artırmasından rahatsızdı.
Devlet Lideri Şi Cinping’in “Konutlar yaşamak içindir, spekülasyon için değil.” kelamlarıyla harekete geçen düzenleyici kurumlar, gayrimenkul şirketlerine borç kısıtlamaları getirmeye kadar verdi.
ÜÇ KIRMIZI ÇİZGİ
Hükümet, ortalarında Evergrande’nin de olduğu 12 büyük gayrimenkul şirketine devlet bankalarından borçlanabilmeleri için “üç kırmızı çizgiye” uyma kuralı getiren yönetmelik sundu.
Yönetmelikle, şirketlere toplam varlıklarının toplam borçlara oranının yüzde 70’ten fazla olmaması, net borcun öz sermayeyi aşmaması ve nakit varlıkların kısa periyotlu borçlardan ya fazla ya da en azından eşit olması kriterleri getirildi.
Evergrande, o sırada borçlanma kriterlerin hiçbirini sağlayamayacak durumdaydı. Şirket, sonraki yıl borçlanma kısıtlamalarının tesirlerini hissetmeye başladı, Eylül 2021’de vadesi gelen iki yurt dışı borç tahvilinin faizini ödemede 2 sefer başarısız oldu.
Bu büyüklükteki bir şirketin cüzi boyuttaki dış faiz ödemelerinde dahi meşakkate girmesi, daha geniş ölçekli bir borç krizinin kapıda olduğunu gösteriyordu.
BORÇ İDARESİ ÇABALARI
Yeni borç bulmakta meşakkat yaşayan şirket, varlıklarını satarak borçlarını karşılama gayretine girişti.
Evergrande, 29 Eylül 2021’de, Liaoning eyaletinde ortağı olduğu Şıncing Bankasındaki paylarını yaklaşık 10 milyar yuana (yaklaşık 1,5 milyar dolar) kamuya ilişkin bir varlık idare şirketine sattığını bildirdi.
Öte yandan şirketin, Ekim 2021’de emlak idare ünitesi Evergrande Emlak Hizmetleri’nin yüzde 50,1 payını 20 milyar Hong Kong dolarına (yaklaşık 2,5 milyar dolar) Guandong merkezli bir öbür inşaat kümesine olan Hopson İnşaat Holding’e devretme teşebbüsü sonuçsuz kaldı.
Guangdong eyalet idaresi, Aralık 2021’de Evergrande’nin borçları için temerrüde düşmesini önlemek üzere risk idare uzmanlarından oluşan heyet görevlendirdi.
YURT İÇİNDE İFLAS MÜDAFAASINA BAŞLVURU
2021’deki 476 milyar yuan (yaklaşık 65 milyar dolar), 2022’de 105 milyar yuan (yaklaşık 15,7 milyar dolar) ziyan açıklayan şirketin toplam borç yükü, 2022 sonu prestijiyle 2,4 trilyon yuana (yaklaşık 330 milyar dolar) çıktı.
Bu yıl, borçları nedeniyle birçok kere temerrüde düşen şirket, 17 Ağustos’ta ABD’de iflas muhafazası için mahkemeye başvurdu.
Manhattan İflas Mahkemesine yapılan müracaatta, borçlarının yine yapılandırılması sürecinde şirketi dava etmek yahut ABD’deki varlıklarını dondurmak isteyen alacaklılara karşı korunma talep edildi.
Evergrande’nin Hong Kong Borsası’nda Temmuz 2020’de pay başına 25,80 Hong Kong dolarından süreç gören payları dün 0,43 Hong Kong dolarına kadar geriledi. Şirket, geçen müddette piyasa bedelinden 42,8 milyar dolar kaybetti.
Analistler, makûs tabloya ek olarak isimli soruşturmayla çıkan yeni mahzurlar ve sıkıntıların şirketi daha fazla iflasa yaklaştırdığı değerlendirmesini yapıyor.
