Rapora nazaran Türkiye dünyanın en büyük 29. ihracatçısı ve en büyük 20. ithalatçısı. Tarım eserlerine bakıldığında ise Türkiye dünyanın en büyük 10 ithalatçısı ortasında. 2000 yılında global tarım eserleri ithalatında Türkiye’nin hissesi yalnızca yüzde 0,7 iken, bu oran 2022 itibariyle ikiye katlanarak yüzde 1,4’e ulaşmış durumda.
Dünya Ticaret Örgütü’nün (DTÖ) global ticaretin seyrine ait ayrıntılı tahlillerini paylaştığı Dünya Ticareti İstatistikleri İncelemesi 2023 raporunda 2022 yılında ticaretin cılız da olsa büyüdüğü lakin 2023 yılında jeopolitik tansiyonlardan muhtemel finansal istikrarsızlıklara orta vadeli görünümün bozulmaya başladığına dikkat çekiliyor.
DTÖ Genel Yöneticisi Ngozi Okonjo-Iweala, raporun girişindeki açıklamasında “Covid-19 pandemisinin akabinde Ukrayna’da savaş, enflasyon, mali sıkılaşma ve düzgünce yaygınlaşan borç dertleriyle birlikte global ticaretin momentum kaybettiğini, 2022 yılında yavaşladıktan sonra, 2023’ün birinci yarısında da zayıf kaldığını” belirtiyor.
Ticaret dirençli olsa da, aşağı taraflı riskler görünümü bozdu
Yine de global ticarette bir artış olduğuna ve bunun ticaretin direncini gösterdiğine dikkat çeken Okonjo-Iweala “Yine de jeopolitik tansiyonlardan, mümkün finansal istikrarsızlığa, aşağı taraflı birçok risk, hem ticaret hem de toplam üretim için orta vadeli görünümü bozuyor” değerlendirmesi yapıyor.
Hükümetlerin birlikte çalışarak global iktisadın tam potansiyelini kullanabileceğini belirten DTÖ Genel Yöneticisi, “Açık ve öngörülebilir global ticaret, çok taraflı bir ticaret sistemiyle birlikte, şirketlere ve hanehalklarına beklenmedik arz şoklarıyla başa çıkabilecek seçenekler sunar. Memleketler arası arz ağlarını derinleştirmek, konsantrasyonunu azaltmak ve çeşitlendirmek, ‘refah devlet modeli’ gelişmekte olan ülkeler için kayda paha fırsatlar sunar” diyor.
2022’de ticaret zati sürat kesmiş, emtia paha bazında güçlü artırmıştı
Rapora nazaran global mal ticareti 2022 yılında hacim bazında yalnızca yüzde 2,7 arttı. Kıymet (dolar) bazında ise mal ticareti birebir devirde yüzde 12,4 artış kaydetti. Hacim ve kıymet artışı ortasındaki bu fark, rapora nazaran 2022 yılı içinde yükselen emtia fiyatlarından kaynaklanıyor. Hizmet ticaretinin 2022 boyunca mal ticaretinden çok daha güzel seyrettiğini belirten DTÖ, bölümde hacmin geçen yıl yüzde 15 arttığını bildirdi. Milletlerarası seyahat pandemiden süratle güzelleşmeye devam ederek yıllık bazda yüzde 70 arttı. En az gelişmiş ülkelerin mal ve hizmet ihracatının 2019-2022 devrinde kıymet bazında yüzde 31 arttığı, mal ihracatlarının ise tekrar yüksek emtia fiyatlarından ötürü yüzde 41 artış kaydettiği belirtiliyor. Bu ülkelerin hizmet ticareti ise pandemi öncesi seviyelerin yüzde 14 altında seyretmeye devam etti. Bunda Asya ülkelerinde uygulanan karantinaların büyük hissesi var.
PMI datalarında de daralma net bir halde görülüyor
Euro Bölgesi fabrika çıkış fiyatlarında 14 yılın en sert düşüşü görülüyor ve İmalat PMI bilgileri, Türkiye’nin en büyük ihracat pazarlarının bulunduğu blokta düşen maliyetler ve faiz artışları ve enflasyon nedeniyle zayıflayan talebe bağlı olarak daralmanın derinleştiğine işaret ediyor. Birliğin imalat kesimini izleyen PMI verisi hazirandaki 43,4 seviyesinden 38 ayın en düşük seviyesi olan 42,7’ye geriledi. Almanya’da da imalatta daralma derinleşiyor. Hem üretim, hem yeni siparişler hem de fabrika çıkış fiyatları bilgi setinin başından bu yana en sert süratte düştü. Fransa, İtalya, İspanya, İngiltere, Polonya, Japonya, Güney Kore ve Tayvan da imalatın temmuz ayında daralma bölgesinde kalmaya devam ettiği ekonomiler ortasında.
Mal ticareti 2023’e düşüşle başladı, %1,7 artış için hızlanması gerekiyor
2022’nin birinci üç çeyreğinde beklentilerin de üzerinde artan lakin 4. çeyreğinde evvelki çeyreğe nazaran sert düşen global mal ticareti, 2023’ün birinci çeyreğinde de düşmeye devam etti lakin düşüşün suratı azaldı. Rapora nazaran mal ticareti 2021’de hacim bazında yüzde 9,4 arttıktan sonra 2022’de yüzde 2,7 arttı ve 2023’ün birinci çeyreğinde geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 1 daraldı. DTÖ’nün 2023 için öngördüğü yüzde 1,7’lik ticaret büyümesi için ticaret büyümesinin yılın geri kalanında hızlanması gerekiyor. 2023 yılı için ticaret ve GSYH büyüme görünümü DTÖ’ye nazaran artan jeopolitik tansiyonlar, besin ve enerji güvenliği, artan finansal istikrarsızlık riski ve yüksek dış borç seviyeleri üzere aşağı taraflı riskler nedeniyle bozuluyor. DTÖ global ticaret ve toplam hasıla büyümesinin 2023’te de ortalamanın altında olacağını öngörüyor ve bunun “inatçı yüksek enflasyon ve sıkılaşan finansal şartların tüketim ve yatırımları baskılamasından kaynaklandığına dikkat çekiyor.
En büyük 10 tarım ithalatçısından Türkiye’nin hissesi ikiye katlandı
Türkiye DTÖ datalarına nazaran dünyanın en büyük 29. ihracatçısı ve en büyük 20. ithalatçısı. İthalatta 2022 yılında yıllık yüzde 34 artışla büyüme şampiyonu da Türkiye. Global ithalattaki hissemiz ise yüzde 1,4. Global ihracatın yüzde 1’ine denk gelen ihracatımız ise 2022’de evvelki yıla nazaran paha bazında yüzde 13 arttı. Tarım eserlerine bakıldığında ise Türkiye dünyanın en büyük 10 ithalatçısı ortasında. 2000 yılında global tarım eserleri ithalatında Türkiye’nin hissesi yalnızca yüzde 0,7 iken, bu oran 2022 itibariyle ikiye katlanarak yüzde 1,4’e ulaşmış durumda.
Güçlü dolar da ticareti yavaşlatıyor
DTÖ, raporda ABD dolarının 2022 yılında Fed’in sıkılaşma döngüsüyle güçlenmiş olmasının da global ticaret büyümesine sürat kestiren ögelerden olduğunu, hem hacim hem de bedel bazında ticareti zayıflattığını söylüyor. Gelişmekte olan ülkelerde güçlü doların ithalat fi yatlarını artırarak, enflasyon baskılarını ve borç ödeme maliyetlerini artırdığına dikkat çeken raporda Ekim 2022-Mayıs 2023 ortasında doların başka para üniteleri karşısında yüzde 5,9 gerilediği bunun da global finansal piyasalardaki tansiyonu azalttığı aktarılıyor. Dolar 2022’nin birinci üç çeyreğinde ise daima artmış, ekim itibariyle bir evvelki yıla nazaran yüzde 12,7 yükselmişti. Bu devirde dolar euro karşısında yüzde 17,7, yuan karşısında yüzde 12, Japon yeni karşısında ise yüzde 30 yükselmişti. Gerçek efektif bazda ise doların artışı Ekim 2022 itibariyle yüzde 13,5’e ulaşmıştı.
Ekonomi
