Barış Soydan, doların yükselmesinin kaçınılmaz olduğunu belirtti.
Barış Soydan, “Türkiye’nin 12 aylık birikimli cari açığı 60 milyar dolara yakın. Bu çok yüksek bir fiyat, kapatılmak zorunda. Nasıl kapatılacak? İhracatı artırıp ithalatı azaltarak. Onun da nasıl yapılacağı aşikâr: Kur artışıyla” dedi.
10Haber müellifi Barış Soydan, doların yükselmesinin kaçınılmaz olduğunu belirtti. Soydan, bir para ünitesinin kıymetini belirleyen faktörler ortasında enflasyon, cari istikrar, yabancı sermaye yatırımları, ekonomik büyüme üzere parametreler yer aldığını kaydederken, “Para ünitesi (örneğimizde TL) enflasyon kadar kıymet kaybetmezse ithal eserlerin fiyatı yerli eserler kadar artmaz. Yani fiyat açısından daha avantajlı hale gelirler. Yurtiçindeki tüketiciler Çin’den ithal edilen malları yerli eserler karşısında tercih etmeye başlar. İktisadı turizme, kumara dayanan küçük ada devletleri dışında hiçbir ülke buna dayanamaz” dedi.
Soydan’ın yazısı şöyle:
“Amerikan bankası JPMorgan’ın geçen hafta “Küçük fiyatlarla TL’ye yatırım yapın” teklifinde bulunması sizin de aklınıza bir kurt düşürdü mü? Yoksa JPMorgan’ın bir bildiği mi var?
Aslında bir şey bildiği filan yok, çok kısa vadede küçük bir mümkünlük haklı çıksa bile, JPMorgan ne derse desin orta ve uzun vadede dolar yükselmek zorunda. Bu Allah’ın buyruğu değil lakin makro ekonomik dinamiklerin buyruğu.
Bir para ünitesinin pahasını belirleyen faktörler ortasında enflasyon, cari istikrar, yabancı sermaye yatırımları, ekonomik büyüme üzere parametreler yer alır. Enflasyon bunlar ortasında bilhassa değerli. Bir ülkenin para ünitesi, ticaret ortaklarıyla ortasındaki enflasyon farkı kadar er-geç bedel kaybeder. Aksi takdirde ithal eserler o ülkede üretilen yerli eserler karşısında rekabet avantajı kazanır.
Öyle ya, yerli endüstrici maliyetlerindeki artışı yani enflasyonu fiyatlarına yansıtmak yani artırım yapmak zorunda. Diyelim ki yurtiçinde yüzde 80 enflasyon var, yerli endüstrici ürettiği mala yüzde 80 artırım yaptı. Herkes artırım yaptığı için birinci bakışta rekabet şartlarında değişen bir şey yok üzere görünüyor. Fakat bir de ithal eserler var. Tıpkı devirde para ünitesi (örneğimizde TL) enflasyon kadar kıymet kaybetmezse ithal eserlerin fiyatı yerli eserler kadar artmaz. Yani fiyat açısından daha avantajlı hale gelirler. Yurtiçindeki tüketiciler Çin’den ithal edilen malları yerli eserler karşısında tercih etmeye başlar. İktisadı turizme, kumara dayanan küçük ada devletleri dışında hiçbir ülke buna dayanamaz.
Aynı şey yalnızca yurtiçindeki tüketici için değil yurtdışındaki tüketici için de geçerli. Maliyetleri artınca yerli endüstricinin artırım yapmak zorunda kaldığını gördük. Yerli endüstricinin bir kısmı ihracat da yapıyor, yurtdışına sattığı malların fiyatı ne olacak? Şayet Türk Lirası maliyetlerdeki artış kadar paha kaybederse ihracatçının malının fiyatı döviz cinsinden sabit kalır. Yani TL cinsinden artırım yapar lakin dolar yahut euro olarak tıpkı fiyata satmaya devam eder. Pekala Türk Lirası, maliyetlerdeki artış yani enflasyon kadar paha kaybetmezse? O vakit ihracatçı döviz cinsi fiyatına da artırım yapmak zorunda.
İyi lakin her ülkede Türkiye’deki üzere yüzde 60-70-80 enflasyon yok ki. Türk ihracatçıların Polonya’daki, Vietnam’daki rakiplerinin fiyatları değişmedi, sabit kaldı. Almanya’daki, İngiltere’deki müşteri bir Türk şirketinin artırımlı fiyatlarına baktı, bir de Polonya’daki şirketin zamsız fiyatına… Ve kontrat mühleti dolunca artık Türkiye yerine Polonya’dan almaya karar verdi.
Demek ki, ihracatın çökmemesi için de kur artmak zorunda. Bu olmazsa ithalat artar, ihracat düşer, yerli endüstrici kepenk kapatır, işsizler ordusuna yüzbinlerce yeni kişi katılır.
Türkiye’de son yıllarda yaşanan aslında bu. Seçim öncesinde rezerv satışlarıyla döviz baskılandığı, doların 20 TL’yi geçmesine müsaade verilmediği için ihracatçılar büyük derde girdi. Hazır Giysi ve Konfeksiyon Bölüm Meclis Lideri Erdem Fayat geçen hafta yaptığı açıklamada, seçim öncesi mayısa kadar kurun 20’nin altında tutulmasının kış aylarında siparişlerini rakiplerine kaptırmalarına sebep olduğunu belirterek, “Rakiplerimizle bizim aramızdaki fark yüzde 15-20 iken bizden alışveriş yapmak çok cazipti ancak bu fark yüzde 40’a çıkınca siparişler rakiplerimize gitti. Kaybettiğiniz siparişleri yerine koyamıyorsunuz” diyordu. Fayat’a nazaran son bir yıl içinde hazır giysi ve dokumacılıkta 135 bin kişi işsiz kaldı, yıl sonuna kadar işsiz kalanların sayısının 175 bin civarına yükseleceğini öngörüyor. “Ekonomisi turizme, kumara dayanan küçük ada devletleri dışında hiçbir ülke buna dayanamaz” derken bunu kastediyordum.
Yazının başlığında “Doların yükselmesi neden kaçınılmaz?” diye sormuştum. Birinci nedenini gördük: Enflasyon. Lakin bir de cari açık var. O da esasen enflasyonun sonucu.
Eğer bir ülkenin parası ticaret ortaklarıyla ortasındaki enflasyon farkı kadar paha kaybetmezse ne olur? Üstte gördük, ithalatı artar, ihracatı azalır. Yani dış ticaret açığı büyür. Bu da cari açık demek. Cari açığı kapatmak için bir yerlerden döviz bulunmak zorunda.
Eğer cari açık veren ülke yabancı sermayenin sevdiği, direkt yabancı sermaye yatırımı yahut en azından kısa vadeli yatırım yapılan bir yerse sorun yok. O vakit esasen yurtiçinde döviz bollaşacağı için TL üzerindeki kıymet kaybı baskısı azalır.
Ama ya o ülke ne direkt ne kısa vadeli yabancı sermayenin sevdiği bir ülke değilse? Dünyayla kavgalıysa? Mesken almaya gelenler dışında önemli bir yabancı sermaye girişi olmuyorsa?
O vakit cari açığı kapatmak için ya dış borç almak ya da Merkez Bankası’nın rezervlerini kullanmak zorunda. Birincisi birden fazla vakit tefeci faizinden borçlanmak demek, ikincisi ise ödemeler istikrarı krizi riski.
Türkiye’nin 12 aylık birikimli cari açığı 60 milyar dolara yakın. Bu çok yüksek bir fiyat, kapatılmak zorunda. Nasıl kapatılacak? Biraz evvel gördük, ihracatı artırıp ithalatı azaltarak. Onun da nasıl yapılacağı belirli: Kur artışıyla.”
