Kastettiğimiz bilanço ödemeler istikrarı bilançosu. Başlığı biraz daha açıp şunu söylemek daha yanlışsız olur:
“Bu bilanço düzelmeden, gerekli olan döviz için kalıcı kaynaklar sağlanmadan, en azından döviz geleceği algısı pekişmeden bu talebi kimse kıramaz.”
Bugün ödemeler istikrarında son bir buçuk yıllık devrin özetini çıkardık. Niçin mi son bir buçuk yılın? Hani 2021’in eylülünde faiz indirimine başlanıp yeni bir devrin kapısı aralanmıştı ya, işte o yılın ekiminden başlayarak son bilginin açıklandığı bu yılın mart ayına kadarki periyoda baktık. 2021’in son üç ayı, 2022’nin tümü ve 2023’ün birinci üç ayı…
İşte bu bir buçuk yıllık periyodun ödemeler istikrarı tablosu bize özet olarak şunu söylüyor:
“Siz dövizin artmasına niçin şaşırıyorsunuz ki!”
Doğru! Son bir buçuk yılda öylesine bir tablo oluşmuş ve öylesine bir gidişat ortaya çıkmış ki, dövizin bu kadar artmasına ve son periyotta ortaya çıkan baskıya şaşanlara şaşmak gerekiyor.
Finansman nereden?
Türkiye bu bir buçuk yılda 73 milyar dolar cari açık vermiş; bu açığın yaklaşık 58 milyarı finansman kalemlerindeki girişle kapatılmış, bilanço yaklaşık 16 milyar dolar net yanılgı noksanla istikrara gelmiş.
Bizim için değerli olan finansman kalemlerinin detayı…
Bir buçuk yıldaki toplam 58 milyar dolarlık finansmanın 46 milyarı yurt dışı kaynaklı. Ödemeler istikrarı metodolojisi, Merkez Bankası rezervinden kullanımı da finansman sayıyor lakin kıymetli olan yurt dışından sağlanan fiyat.
Önce toplam 58 milyar dolarlık finansmanı ayrıştıralım. Bu finansmanın yüzde 80’i yurt dışından sağlanmış, yüzde 20’si ise Merkez Bankası kaynaklarından karşılanmış.
İlk bakışta pek yeterli bir tablo. Cari açığı finanse etmek için sağladığımız kaynağın yüzde 80’i dışarıdan…
Acaba bu yüzde 80’in dağılımı bize ne söylüyor…
İşte o dağılıma bakınca sorunun kaynağı ortaya çıkıveriyor.
Döviz girişi yok, çıkış var
Bir buçuk yıldaki 46 milyar dolarlık yurt dışı kaynaklı finansmanın yaklaşık yüzde 23 kadarı, yani 10.4 milyar doları direkt yatırımla gelmiş.
Dörtte bir, üzücü bir oran değil!
Ama durun, şeytan detayda gizli!
10.4 milyar dolar meblağında direkt yatırım var lakin gayrimenkul için gelen döviz ne o denli; tam 9.3 milyar dolar. Gayrimenkul dövizi olmasa geriye kala kala 1.1 milyar dolar kalıyor. Bir buçuk yılda 1.1 milyar dolar, hepi topu bu!
Devam ediyoruz; sırada portföy yatırımları var.
Eyvah eyvah! Portföy yatırımı için döviz gelmemiş, hatta tam bilakis bir buçuk yılda 19.5 milyar dolar gitmiş. Evet gitmiş! Bu 19.5 milyarın 11.8’i yabancıların Türkiye’deki dövizlerini götürmesi, 7.7’si ise yurt içinde yerleşiklerin dışarıda varlık edinmesinden kaynaklanmış.
Daha evvel Türkiye’de portföy yatırımı yapan yabancılar dövizleri alıp Türkiye’yi terk etmiş.
Türkiye birebir Türkiye olduğuna nazaran, sanki bu bir buçuk yıllık periyottaki siyasetlerde mı bir yanlışlık var ki gittiler! Türkiye’ye bir garezleri olamaz; zira daha evvel gelmişler, bu kadar dövizi getirmişler lakin bu sefer gitmeye karar vermişler.
Sonuçta portföy yatırımı ödemeler istikrarına bir buçuk yılda eksi 19.5 milyar dolar yazmış. Bu tutarın finans hesabındaki karşılığı yüzde 42, olağan ki eksi olarak.
Yurt dışı kaynaklı döviz girişinde son ve en değerli kalem borçlanma. Bir buçuk yılda net olarak tam 55.2 milyar dolar borçlanılmış. Toplam borçlanma meblağı olan 46 milyar dolardan daha yüksek bir meblağdan kelam ediyoruz.
Şu durumda toplam finansman olan 46 milyar doları 100 kabul ettiğimizde borçlanmanın hissesi 120’yi buluyor.
Bir öteki sözle yaklaşık olarak 120 ünite borçlanılmış, 23 ünite direkt yatırım gelmiş lakin öteki taraftan portföy yatırımı olarak 42 ünite çıkıp gitmiş ve toplam meblağ 100 olmuş.
Yazının tamamı burada.
