Türkiye Müteahhitler Birliği’nin (TMB) 2023 yılı birinci yarısına ait İnşaat Bölümü Tahlili Raporu’nda, zelzele sonrası tekrar inşa çalışmalarının dal faaliyetleri üzerindeki tesirleri öne çıktı. Başta İstanbul olmak üzere sarsıntı riski yüksek kentlerde kentsel dönüşüme talepteki artışın da bölüm için potansiyel yarattığına değinilen raporda, “Deprem bölgesinin tekrar imarı ile sarsıntı riski yüksek vilayetlerde süratle muhtaçlık duyulan afet odaklı kentsel dönüşüm sürecinin, ayrıyeten ülke genelinde demografik tesirlerle gereksinimin artmaya devam ettiği konut üretiminin önünde aşılması gereken zorluklar mevcuttur” denildi. Rapor ayrıyeten, bölümde konut dışı faaliyetlerde bir büyüme gözlemlenmediğine dikkat çekti.
Ekonominin genelinde 200’ün üzerinde alt bölüme yarattığı talep ve istihdam gücüyle dinamo rolü üstlenen inşaat dalının öne çıkan oyuncularını temsil eden Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), zelzele bölgesinde başlayan yine inşa sürecinin kesimde hızlanma yarattığına, konut dışı faaliyetlerde ise ülke genelinde bir büyüme gözlemlenmediğine dikkat çekti.
Türkiye’nin en esaslı sivil toplum örgütlerinden TMB, iktisat etrafları ve dal tarafından ilgiyle takip edilen İnşaat Kesimi Tahlili Raporu’nun Temmuz 2023 sayısını yayımladı. “Seçimlerin Akabinde İktisatta Rasyonelliğe Dönüş” başlıklı tahlilde, global ve ulusal iktisat ile inşaat dalına ait datalar değerlendirildi.
Sektörde son 20 çeyreğin en süratli yükselişi
Raporda, sarsıntı sonrasında tekrar inşa çalışmalarının yarattığı ivmeyle inşaat sektörünün yılın birinci çeyrek devrinde son 20 çeyreğin en süratli artışını kaydettiği ve ulusal gelirden yüzde 5,4 hisse aldığı belirtilirken, “Diğer taraftan 2016 yılında ulusal gelirden aldığı hisse yüzde 9’a kadar çıkan inşaat bölümünde müspete dönen görünüm hala geçtiğimiz yılların çok gerisindedir” denildi. Çalışmada, İstanbul başta olmak üzere zelzele riski yüksek kentlerde kentsel dönüşüme olan talebin artış göstermesinin de önümüzdeki periyoda dair potansiyel yarattığı lakin kesimin geneli için maliyet yükünde ve finansmana erişimde zorluğun artması öngörüleri çerçevesinde beklentilerin hudutlu olduğu lisana getirildi.
Riskler mevcut, ek fiyat farkı beklentisi sürüyor
İnşaat bölümünde son yıllarda gerek global gerek ulusal bazda yaşanan gelişmelerle beklenmedik biçimde artan girdi maliyetleri yüküne dair tasaların sürdüğüne işaret edilen çalışmada, “Son olarak döviz kurunda yaşanan süratli yükseliş ve para siyasetinde sıkılaşma adımları, gerek konut üreticileri gerek kamu ile çalışan müteahhitler açısından ek maliyetler yaratacaktır” değerlendirmesi yapıldı. Geçen periyotta maliyet artışı probleminin aşılamamasıyla teminat mektupları nakde çevrilen kamu projeleri üstlenmiş müteahhitlik firmalarına tek seferlik sicil affı getirilmesi yoluyla yasakların kaldırılması ve maliyet artışlarını karşılayacak oranda ek fiyat farkı düzenlemesi getirilmesi beklentisinin sürdüğü de vurgulandı.
Yeniden imar faaliyeti çok büyük çapta
Yaşanan acı sarsıntılarla birlikte bölümde öne çıkan konut alanında ise yeni ve şiddetli sıkıntıların gündemde olduğuna işaret edilen çalışmada, Türkiye’nin yıllık konut gereksiniminin 800-850 bin olduğu düşünüldüğünde hükümet tarafından birinci etapta zelzele bölgesinde yapılması planlanan 600 bin dolayında konutun değerinin anlaşıldığı, ayrıyeten az hasarlı konutlarla birlikte bölgede 2 milyona yakın konutun tekrar inşasına muhtaçlık olduğu belirtildi. Başka taraftan kelam konusu faaliyetler kapsamında işgücü bulmada çekilen zorlukların bölüm temsilcileri tarafından lisana getirildiği eklendi. Raporda sarsıntı riski yüksek vilayetlerde süratle muhtaçlık duyulan afet odaklı kentsel dönüşüm sürecine de işaret edilerek, “Bu hayati sürecin, vatandaşın inisiyatifine bırakılmadan başlatılıp sonuçlandırılması ve inançsız yapıların süratle tahliye edilerek dönüşümün devletin dayanağıyla gerçekleştirilmesine gereksinim vardır” denildi. Ülke çapında barınma muhtaçlığının aciliyetinin yanı sıra sarsıntı bölgesindeki tekrar inşa çalışmalarının planlı ve kontrollü biçimde yürütülmesinin değeri vurgulandı.
Türkiye Müteahhitler Birliği’nin 2023 yılının birinci yarısını değerlendirdiği raporda, inşaat bölümüne ait özetle şu tespitlere de yer verildi:
YURT DIŞINDA 7,5 MİLYAR DOLARLIK İŞ ÜSTLENİLDİ:
Türk inşaat bölümü, bu yılın birinci yarısında yurt dışında 7,5 milyar ABD Doları meblağında 110 proje üstlenmiştir. Böylelikle bölümün birinci defa 1972 yılında Libya ile yurt dışı pazara açılmasından bu yana ulaştığı milletlerarası proje portföyü büyüklüğü, 133 ülkede üstlenilen 11 bin 758 projeyle toplam 480,5 milyar ABD Doları olmuştur. Körfez ülkeleriyle son devirde ısınmaya başlayan siyasi bağlar kapsamında Suudi Arabistan öne çıkmaktadır. İkinci gaye pazar olarak hayata geçmeyi bekleyen büyük altyapı projelerinin bulunduğu Irak (yenilenebilir güç, konut, sıhhat tesisi ile tarım projeleri) takip edilmektedir. Yakın bağlarının ve değerli iş deneyiminin bulunduğu Balkan ülkeleri de yeni proje ve yatırım imkanlarıyla Türk müteahhitler için yeni fırsatlar sunmaktadır.
RUSYA’DAKİ KAYBI SUUDİ ARABİSTAN TELAFİ EDECEK
Rusya-Ukrayna savaşının yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinde yarattığı kayıp sürerken, kesim Rusya’daki kaybı bu yıl Suudi Arabistan’da hayata geçirilecek projelerle telafi etme maksadı doğrultusunda TMB uyumunda çalışmalarına sürat vermiştir. TMB tarafından, ülkenin ulusal petrol şirketi olan dünya devlerinden Aramco ile işbirliğinde 30-31 Mayıs 2023 tarihlerinde Ankara’da bir aktiflik düzenlenmiştir. Aktiflikte Saudi Aramco yetkilileri, gelecek devir projelerinde birlikte çalışmak için TMB üyeleriyle iki gün boyunca ikili görüşmelerde biraraya gelmiştir. Rapor yayıma hazırlanırken bir öbür aktiflikte TMB üyeleri, Suudi Arabistan Belediye, Kırsal İşler ve Konut Bakanı Sayın Majid Al Hogail ile buluşmuştur. Sahra-altı Afrika ve Irak’ta birtakım projelerin Körfez finansmanı ile gerçekleştirilmesi istikametinde çalışmalar da gündemdedir.
HAKEDİŞTEKİ GECİKMELER KESİMİ OLUMSUZ ETKİLİYOR
Yüksek girdi maliyetlerinin yanı sıra ödenek yetersizliği ve hakediş ödemelerinde yaşanan gecikmeler kesimi olumsuz etkileyen en önemli ögelerdir. Bu kaideler altında müteahhitlik firmalarının bir müddettir borçluluk oranlarının yüksek seyrettiği izlenmektedir. BDDK’nın Nisan 2023 bilgilerine nazaran bölümün toplam nakdi kredi hacmi de evvelki yılın birebir devrine nazaran %32 artarak 627,1 milyar TL olmuştur ve dalda takipteki kredi oranı %4’tür. Başka taraftan özel bölümün genelinde olduğu üzere piyasa faizlerinin hala yüksek ve bankaların kredi verme iştahının düşük olması nedeniyle firmalar için son periyotta finansmana erişim sıkıntısının yaşandığı da bilinmektedir.
KREDİ SORUNU KONUT SATIŞI ÜZERİNDE BASKI YARATIYOR
Konut talebinde de kredilere erişimde sınırlamaların artmasının yanı sıra son aylarda mevduat faizlerinde yaşanan yükselişin yatırım emelli alımlar üzerinde baskı yarattığı kıymetlendirilmektedir. Kamu bankaları tarafından hayata geçirilen “Yeni Konutum Kampanyası”nın ise tesirli olduğu değerlendirilmiş, seçimlerin akabinde konut fiyatlarının artacağı beklentisi birtakım alıcıları harekete geçiren başka bir öge olarak görülmüştür. Ülke genelinde konut satışlarındaki gerilemeye rağmen konut fiyatlarında artış devam etmektedir. Makroekonomik gelişmeler konut fiyatlarında yakın vakitte dengelenme yaşanması beklentisini mümkün kılmamaktadır. Yaşanan afetlerle arzın gerilemesi bilhassa göç edilen yerlerde konut fiyatlarında ve kiralarda önümüzdeki periyotta artışın süreceğini göstermektedir.
